به گزارش پایگاه خبری سرمایه گستران، دلارزدایی از اقتصاد ایران موضوعی است که به‌تازگی توسط مقام معظم رهبری و سپس برخی از مسئولان مطرح شده است. با توجه به تأثیراتی که دلار طی سال‌های گذشته بر تحولات اقتصادی کشور داشته است، به نظر می‌رسد با حذف آن از اقتصاد، ثبات اقتصادی بیشتری را شاهد خواهیم بود.
در همین راستا، دستگاه دیپلماسی خارجی دولت سیزدهم در سال‌های گذشته اقدامات خوبی انجام داده است که از جمله آن می‌توان به عضویت ایران در سازمان‌های اقتصادی همچون شانگهای و اکو که وابستگی کمتری به دلار دارند اشاره کرد.
البته با توجه به قدرت دلار در اقتصاد بین‌الملل، به نظر می‌رسد حذف کامل وابستگی به آن امکان‌پذیر نباشد، اما با کاهش وابستگی‌ها و برقراری روابط پولی دوجانبه با کشورهای دوست و همسایه، می‌توان از تکانه‌های دلار اقتصاد جلوگیری کرد.
شعار سال جاری «مهار تورم و رشد تولید» است؛ با توجه به جایگاهی که در سال‌های گذشته دلار در تورم‌زایی اقتصاد ایران ایفا کرده است به نظر می‌رسد با حذف یا کاهش وابستگی به آن، بتوان به مهار تورم نیز امیدوار بود.
دلار منجر به ایجاد نوسان در اقتصاد ایران شده است
رحمان سعادت، اقتصاددان در این خصوص به خبرنگار سرمایه گستران، می‌گوید: مسئله دلار، قیمت و نوسانات آن منجر شده اقتصاد ایران دچار نوسان باشد و عملاً برنامه‌ریزی اقتصادی و ایجاد رفاه عمومی با تردیدها و سختی‌هایی مواجه شود. با کوچک‌ترین تغییری در نرخ ارز و حتی شائبه آن، برنامه‌ریزی‌ها دچار اختلال می‌شود و معاش مردم نیز دچار تغییر اساسی می‌شود.
وی اضافه می‌کند: این مسئله‌ای است که در طول سال‌های گذشته به ویژه طی سال‌های اخیر، ایران با آن درگیر بوده است. برخی از کارشناسان معتقدند زمانی ما به ثبات اقتصادی می‌رسیم که رابطه اقتصاد ایران با دلار را به صفر یا حداقل برسانیم و بر این اساس، می‌توانیم برنامه‌ریزی صحیحی داشته باشیم.
یورو و یوان از ثبات بیشتری برخوردار است
این اقتصاددان می‌گوید: روابط بین‌الملل یک مسئله اجتناب‌ناپذیر است و همه کشورها برای انجام کارها و رشد اقتصادی به آن نیاز دارند. در دنیای امروز دلار به عنوان یک ارز حامل مهم، تأثیرات اساسی دارد و همه در طول ۲۰ سال گذشته شاهد بودیم که پول‌هایی همچون یورو و اخیراً یوان، قدرت زیادی پیدا کرده و به رقیب جدی برای دلار تبدیل شده‌اند. این ارزها از ثبات بیشتری برخوردار بوده و ایران کمترین تنش را با آن‌ها دارد.
سعادت اضافه می‌کند: بسیاری از کشورها همچون برزیل، هند، ایران، روسیه و چین به دنبال کاهش وابستگی به دلار هستند و در ایران نیز در طول دو دهه گذشته اقداماتی در این راستا صورت گرفته است.
وی ادامه می‌دهد: دستگاه سیاست خارجی ایران با تحرکاتی که داشته به دنبال حذف دلار از مبادلات اقتصادی بوده است. به عنوان مثال می‌توان به پیمان‌های دوجانبه‌ای که در این سال‌ها بسته شد و عضویت ایران در سازمان‌هایی همچون شانگهای و اکو که مخالف دلار هستند، اشاره کرد.
این اقتصاددان می‌گوید: واقعیت این است که هژمونی و تسلط دلار بیش از این حرف‌هاست و همه کشورها به ناچار با آن مواجهه دارند، البته می‌توان این مواجهه را به حداقل رساند تا تأثیرات این ارز در اقتصاد کاهش یابد.
نمی‌توان دلارزدایی صددرصدی انجام داد
سعادت اضافه می‌کند: نمی‌توان دلارزدایی صددرصدی انجام داد اما کاهش ارتباط و وابستگی به دلار می‌تواند تا حدودی ثبات اقتصادی ایجاد کند؛ با توجه به اینکه مهم‌ترین متغیر ایجاد و افزایش تورم دلار است، به نوعی می‌توان به مهار تورم نیز امیدوار بود.
وی ادامه می‌دهد: بیشتر قیمت‌ها در کشور ما با تغییر دلار دچار تغییر می‌شود، بنابراین زمانی که ارتباط تورم با دلار را کاهش دهیم به نوعی کنترل تورم نیز آسان‌تر می‌شود که ثبات، برنامه‌ریزی و رشد اقتصادی را به دنبال خواهد داشت. اگر دلارزدایی انجام شود، بخش عمده‌ای از مسائل و مشکلات اقتصادی ایران رفع می‌شود.
این اقتصاددان می‌گوید: البته نمی‌توان ارتباط با دلار را به صفر رساند زیرا اقتصاد ایران از کمبود بهره‌وری و نبود مدیریت صحیح رنج می‌برد. هنوز در اقتصاد ایران فسادهای سیستماتیک و سوءمدیریت وجود دارد که تورم‌زاست، بنابراین علاوه بر کاهش وابستگی به دلار، نیازمند ورود قوه قضائیه و ارگان‌های نظارتی به عملکرد مسئولان اقتصادی هستیم، همچنین مراکز آموزشی باید در افزایش بهره‌وری اقتصادی نقش ایفا کنند تا در نهایت بتوان تورم را به رقم معقولی رساند.
عملاً نمی‌توان دلار را کاملاً از اقتصاد حذف کرد
سیدعزیز آرمن، دیگر اقتصاددان نیز در گفتگویی، درباره اقدامات برخی کشورها برای دلارزدایی از اقتصاد، اظهار می‌کند: کشورها ممکن است با توافقات بین خودشان بتوانند برخی از مبادلات اقتصادی را با ارزی که انتخاب می‌کنند، انجام دهند که این کار نیز هزینه‌هایی را برایشان به دنبال دارد.
وی اضافه می‌کند: تازمانی‌که اقتصاد آمریکا بر جهان مسلط بوده و ارز این کشور همچنان در مبادلات بین‌المللی بین اکثریت کشورها ملاک و مقیاس است، نمی‌توان از چنین اقداماتی به عنوان دلارزادیی در اقتصاد یاد کرد.
این اقتصاددان می‌گوید: در بخش کوچکی از مبادلات همچون مبادله با چین، می‌توان از یوان استفاده کرد اما در نهایت برای هزینه‌کرد یوان در هر جای دنیا باید آن را به دلار تبدیل کنیم که این کار نیز هزینه اضافی به دنبال دارد.
آرمن اضافه می‌کند: به‌تازگی کشور ما در مبادلات خود با عراق از دینار استفاده کرده است، اما در نهایت همین دینارها نیز باید به دلار تبدیل شود. بنابراین عملاً نمی‌توان دلار را کاملاً از اقتصاد حذف کرد و فقط در بخش کوچکی از مبادلات می‌توان موقتاً از سایر ارزها استفاده کرد.
وی ادامه می‌دهد: جایگاه دلار به دلیل تسلط اقتصاد آمریکا کسب شده است. اگر زمانی چین اقتصاد اول جهان شده، به تدریج معاملات با پول چینی انجام شود، می‌توان دلار را کنار گذاشت اما درحال‌حاضر تا این اتفاق فاصله زیادی داریم.
حذف دلار از اقتصاد ایران در کوتاه مدت نیز امکان پذیر است
عبدالمجید شیخی، کارشناس اقتصادی در گفتگویی درباره امکان‌پذیربودن کاهش وابستگی اقتصاد کشور به دلار، با بیان اینکه این کار در کوتاه‌مدت نیز امکان‌پذیر است، اظهار می‌کند: اقدامات متعددی در کشورهای مختلف طی ۱۰ سال گذشته برای حذف دلار در سامانه مبادلات آغاز شده است، به طور مثال توافق اخیر برزیل با چین، چین با روسیه یا در سال گذشته توافق امارات و هند نشانگر این موضوع است.
وی اضافه می‌کند: از راهکارهای موقت حذف دلار، می‌توان به زنده کردن مبادلات تهاتری و بستن قراردادهای دوجانبه و چندجانبه اشاره کرد، اگر قرارداد دوجانبه بسته شود، منجربه قرارداد چندجانبه خواهد شد، به طور مثال وقتی پول ایران مورد پذیرش ترکیه واقع شود، کشورهای طرف معامله با ترکیه نیز پول ایران را خواهند پذیرفت و پول ما در معاملات بین‌المللی رواج پیدا می‌کند.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه با پولی به جز دلار مانند یوان چین نیز می‌توان اقدام به معامله کرد، می‌گوید: به طور مثال روسیه اکنون در حال تبدیل ذخایر خود به یوان چین است.
امکان برقراری روابط پولی دوجانبه با سایر کشورها
شیخی ادامه می‌دهد: با هر کشوری که روابط فرهنگی و گردشگری برقرار کنیم، به‌راحتی می‌توان روابط پولی دوجانبه نیز برقرار کرد، اکنون عراق پول ایرانی را می‌پذیرد، همچنین طی سال‌های گذشته در زمان حج عمره و تمتع، ایرانی‌ها می‌توانستند در عربستان به راحتی پول خود را تبدیل کنند و به خرید بپردازند، بنابراین با برقراری روابط گردشگری، این مقیاس می‌تواند بزرگ و بزرگ‌تر و موجب جایگزینی پول شود.
وی در رابطه با ذخایر ارزی کشور تصریح می‌کند: در صورتی که با وجود تحریم‌ها امکان تراکنش‌هایی از طریق سوئیفت و سایر پیام‌رسان‌های مالی نداشته باشیم، می‌توان ذخایر خارج از کشور را به اسعار دیگری تبدیل کرد و از این طریق به مبادله پرداخت و از دلار و یورو استفاده نکرد.
باید در جهت تثبیت قدرت خرید ریال کوشا باشیم
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه بین‌المللی شدن یک پول از قراردادهای پولی دوجانبه شروع می‌شود، اضافه می‌کند: با توجه به فراخ‌بالی که سیاست‌های ما در برقراری رابطه با اکثر کشورها به صورت صلح‌آمیز، دوستانه و عادلانه دارد، اگر ما نیز شروع به عقد قراردادهای دوجانبه کنیم، به راحتی پول ما از یک قرارداد پولی دوجانبه می‌تواند به پول بین‌المللی تبدیل شود.
شیخی تصریح می‌کند: البته باید در جهت تثبیت قدرت خرید ریال کوشا باشیم، این موضوع نیز با ارزش‌گذاری ریال بر حسب طلا امکان‌پذیر است. درواقع پشتوانه طلا را برای پول خود معرفی می‌کنیم، پول پایه طلا را به دنیا معرفی خواهیم کرد و در نتیجه تمام طرف‌های مبادله ما با اطمینان با ایران مبادله خواهند کرد و نگران نرخ تورم نیز نخواهند بود.
گزارش از فرشته بابایی؛ خبرنگار اقتصادی سرمایه گستران
سرمایه گستران