چالش های صنعت پتروشیمی – جهت محتوی

‌ در دولت‌های قبل با نرخ خوراک ارزان از پتروشیمی‌ها حمایت شده بود اما اتفاقی که در سال‌های اخیررخ داد واقعی سازی نرخ خوراک بود، البته واقعی سازی نرخ خوراک و افزایش درآمد دولت از این راه اتفاق بدی نیست و می‌تواند به درآمدهای دولت بیفزاید اما نکته اینجاست که این اتفاق باید به صورت کارشناسی رخ دهد تا مشکلی بر مشکلات صنعت پتروشیمی کشور اضافه نکند.

آیا سود پتروشیمی‌ها بالاست؟

برخی از سیاست گذاران اقتصادی معتقدند سود پتروشیمی‌ها بالای ۳۵ درصد است و در برخی موارد به ۵۰ درصد نیز می‌رسد در نتیجه دولت نیازی نیست به صنعت پتروشیمی نگاه حمایتی داشته و باید به این صنعت با نگاه درآمدی بنگرد، البته این نگاه تا زمانی که این صنعت سود معقولی داشته باشد مشکلی ایجاد نمی‌کند.

برآوردهای صورت مالی صنعت پتروشیمی نشان می‌دهد که آن گونه که از سود بالای این صنعت گفته می‌شود، نیست و واقعیت چیز دیگری است در زیر چند پتروشیمی را از نگاه سود و زیان بررسی کرده است:

پتروشیمی زاگرس

یکی از بزرگترین متانول سازهای بازار سرمایه ایران پتروشیمی زاگرس است، نرخ خوراک در متانول سازها تأثیر بیشتری دارد، درآمدهای عملیاتی پتروشیمی زاگرس با افزایش ۱۱ درصدی نسبت به سال گذشته به عدد ۲۱,۴۲۱ میلیارد تومان رسیده است، سود ناخالص این نماد به عدد ۶,۹۱۰ میلیارد تومان رسیده که حاشیه سود ناخالص ۳۲ درصدی را نشان می‌دهد که تا به اینجای کار عدد خوبی است، اما این شرکت همانگونه که با افزایش سود نسبت به سال گذشته مواجه شده هزینه‌های شرکت نیز به شدت افزایش یافته است و در نهایت سود خالص این شرکت به عدد ۳,۰۳۶ میلیارد تومان رسیده، یعنی حاشیه سود خالص این شرکت تنها ۱۴ درصد است و افزایش نرخ خوراک به ۷ هزار تومان می‌تواند چالش جدی برای این پتروشیمی و رفتن به سوی زیاندهی باشد.

پتروشیمی فناوران

یکی دیگر از متانول سازان در بورس، پتروشیمی فناوران است، این پتروشیمی در صورت مالی یک سال با کاهش سود همراه شده است، درآمدهای عملیاتی این شرکت نسبت به سال قبل ۱۲ درصد کاهش یافته و به عدد ۸,۲۸۹ میلیارد تومان رسیده است، سود ناخالص این شرکت ۲,۲۲۰ میلیارد تومان است و به عبارتی حاشیه سود ناخالص این شرکت تنها ۱۰ درصد است، اما این شرکت با تکیه بر درآمدهای دیگر توانسته سود خالص را بالاتر برده و به عدد ۳,۱۴۵ میلیارد تومان برساند، حاشیه سود خالص این شرکت نیز ۱۵ درصد است و عدد بالایی نیست. یعنی این شرکت نسبت به تورم بازده منفی داشته و همین الان نیز نسبت به تورم بازدهی برای سهامداران نداشته است.

پتروشیمی خارک

پتروشیمی خارک نیز متانول ساز بعدی بازار سرمایه است، این شرکت با افزایش ۲۰ درصدی در درآمدهای عملیاتی مواجه بوده و درآمد آن به عدد ۱۱,۱۷۹ میلیارد تومان رسیده است، این شرکت وضعیت بهتری نسبت به دو پتروشیمی فوق دارد، سود ناخالص آن عدد ۴,۴۸۳ میلیارد تومان و سود خالص آن عدد ۳,۸۴۷ میلیارد تومان است، به عبارتی حاشیه سود ناخالص این شرکت ۴۰ درصد و حاشیه سود خالص آن ۳۴ درصد است که بیش از دو برابر پتروشیمی فناوران و زاگرس است و این عملکرد نشان می‌دهد تمام مشکل صنعت پتروشیمی نرخ خوراک نبوده و مدیریت و ایجاد زنجیره ارزش افزوده نیز در این صنعت بسیار مهم است که متأسفانه جدی گرفته نشده است.

چه تفاوتی میان محصولات پتروشیمی خارک و فناوران و زاگرس وجود دارد؟

برای اهمیت ارزش افزوده و نگاه مدیریتی جزئی‌تر به این بخش آخرین وضعیت تولید ۳ پتروشیمی فوق را بررسی می‌کنیم؛ پتروشیمی خارک که سود بهتری نسبت به دیگران کسب کرده است در آخرین گزارش فعالیت ماهانه محصولات زیر را تولید کرده است؛ پروپان، بوتان، متانول، گوگرد، پنتان. اما بیشتر تولید پتروشیمی خارک متانول بوده یعنی بیش از ۶۵ درصد تولید این پتروشیمی به متانول اختصاص داشته است.

پتروشیمی زاگرس دو محصول متانول و بخار را تولید کرده و در بازار داخلی و صادراتی به فروش می‌رساند، این پتروشیمی در بازار داخلی بخار را به فروش رسانده و در بازار صادراتی متانول را به فروش می‌رساند، فروش صادراتی متانول این پتروشیمی تقریباً ۴ برابر پتروشیمی خارک است امادر این قیاس به این نکته باید دقت کرد که تنها فروش پتروشیمی خارک محصولات صادراتی بوده و این شرکت توانسته با تکیه بر صادرات سودسازی را بیشتر کند.

(۴برابری که باید بیشتر باشد . فروش داخلی هم روس چه دلیلی داشته است ؟(

پتروشیمی فناوران نیز این محصولات را تولید می‌کند؛ مونواکسید کربن، اسید استیک، متانول داخلی، محصولات فرعی، متانول صادراتی. اما بیشترین تولید و فروش داخلی و صادراتی پتروشیمی فناوران متانول است و با وجود اینکه نرخ فروش متانول در سه پتروشیمی تقریباً یکسان است اما بهره وری در پتروشیمی خارک بالاتر است.

مجلس به دنبال فرمولی سودآور برای نرخ خوراک

عزت الله اکبری تالارپشتی، رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس در گفت‌وگو باتصریح می‌کند: انجمن کارفرمایان پتروشیمی به ویژه پتروشیمی‌های تولید کننده متانول – در نامه‌ای که به کمیسیون صنایع ارجاع شده است – نسبت به افزایش قیمت خوراک معترض بودند. در نامه این انجمن تصریح شده است که افزایش قیمت خوراک متانول می‌تواند عاملی برای افزایش قیمت تولید باشد چرا که اکنون قیمت خوراک ۷ هزار تومانی با احتساب عوارض به ۸,۵۰۰ تومان و سوخت نیز از ۳ هزار تومان به ۵ هزار تومان رسیده است.

رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس گفت: صاحبان این صنایع می‌گویند در هر تن متانول تولیدی باید عملاً ۶۵ الی ۱۰۰ دلار، مازاد تولید( منظور هزینه سرباراست ؟ پرداخت کنند و ادامه این افزایش قیمت‌ها تولیدکنندگان را با مشکل جدی مواجه خواهد کرد.

قیمت شناور در خوراک راه حل مشکل خوراک پتروشیمی‌ها

اکبری تالار پشتی درباره نرخ خوراک گفت: از طرفی در قانون الحاق موادی به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲)، روش تعیین قیمت خوراک مشخص شده است؛ انجمن کارفرمایان صنایع پتروشیمی خواستار صدور بخشنامه‌ای بر اساس قانون مذکور هستند مبنی بر اینکه قیمت خوراک ثابت نباشد بلکه قیمتی شناور از طریق وزارت نفت ( با توجه به چه مواردی .قیمت جهانی و آیا کرک اسپیرد دارد ؟) تعیین شود.

وی افزود: کمیسیون صنایع در حال پیگیری این درخواست از طریق ریاست مجلس یعنی آقای قالیباف است تا موضوع در جلسه سران قوا پیگیری شود.

 چرا که باید جلوی ضرر صنایع گرفته شود و همچنین هیچ واحد صنعتی اعم از پتروشیمی و غیر پتروشیمی نیز نباید تعطیل نشود.

 نرخ خوراک را بر مبنای جهانی و منطقه حساب کنند زیرا اکنون نرخ خوراک در آمریکا ۸.۵ سنت و در منطقه ۱۰ سنت است در صورتیکه که برای ما با دلار ۲۸ هزار و۵۰۰ تومانی ۲۸ سنت می‌شود و با دلار ۳۷ هزار و ۵۰۰ تومانی نزدیک به ۲۱ و نیم سنت می‌شود که با چنین قیمت گذاری امکان رقابت در بازار جهانی وجود ندارد.

مشکل ایجاد ارزش افزوده صنعت پتروشیمی

زنجیره شامل چیست؟

۵۰ درصد از متانول کشور را زنجیره کنیم لایسنس و سرمایه را در اختیار متانولی ها قرار دهد، البته مشروط بر توجیه اقتصادی آن. زیرا در صورتی که توجیه اقتصادی نداشته باشد، صادرات نیز امکان پذیر نیست. به همین دلیل برای چنین اقدامی ابتدا باید زمینه‌های آن ایجاد شود که نیازمند حمایت دولت است.

وی ادامه داد: البته برخی از متانولی ها به دنبال چنین اقدامی بودند به عنوان مثال زاگرس پروژه اتانول ۳۰۰ هزار تنی استارت زده است.

وی با اشاره به اینکه ۱۰ پی دی اچ مجوز تولید دریافت کرده‌اند و تنها دو واحد در حال فعالیت هستند، اضافه کرد: از واحدهای پی دی اچ واحد سلمان فارسی عملکرد خوبی دارد.

متأسفانه لایسنس تبدیل متانول به ام تی پی نیاوردیم. البته شرکت ملی صنایع پتروشیمی به صورت پایلوت این طرح را انجام می‌دهد که اگر نتیجه بخش باشد می‌تواند به عنوان الگو مورد استفاده قرار گیرد.

فرمول قیمت گذاری شناور 

، ایجاد یک فرمول شناور می‌تواند امنیت سرمایه گذاری را در این شرکت افزایش دهد.

نتیجه گیری

اگر قرار است نرخ خوراک به قیمت جهانی باشد باید نوسانات رو به پایین و کاهش قیمت جهانی نیز در آن لحاظ شود و حمایت‌های دیگری اعم از حمایت‌های ارزی توسط بانک مرکزی از پتروشیمی‌ها صورت بگیرد.

 استهلاک در صنعت پتروشیمی به خوبی دیده نشده و سیاست گذار با شرایط سودآوری بالا به پتروشیمی‌ها سخت گیری می‌کند.

موضوع بعد ایجاد یک فرمول قیمت گذاری واحد برای صنعت پتروشیمی است که نرخ جهانی خوراک و قیمت ارز باید در آن به درستی دیده شود تا هم دولت از این راه منتفع شود و هم صنعت پتروشیمی و هم سهامداران در بازار سرمایه.

نکته آخر حرکت به سمت ایجاد زنجیره ارزش است، یعنی باید مدل‌های تولید قدیمی و استهلاک محور اصلاح شده و با ارزیابی درست از بازار فروش با کمترین هزینه بیشترین برآورد را داشته باشد. در بررسی جزئی صورت مالی سه پتروشیمی تفاوت‌ها در مدیریت و ارزش افزوده مشخص شد و این گونه نیست که تمام مشکل صنعت پتروشیمی نرخ خوراک باشد بلکه ایجاد یک زنجیره ارزش بسیار مهم است.

 در جلسه با سیاستگذاران پیشنهاد داده شده که اگر قرار است هاب اروپا بماند، حداقل نسبت آن تغییر کند زیرا در حال حاضر بهای تمام شده با نرخ خوراک ۷هزار تومانی، عددی نزدیک به ۳۰۰ دلار است و شرکت‌ها با قیمت‌های کنونی متانول، زیان می‌سازند. این موضوع باعث شده است تا رانت بزرگی در صنایع پایین دست ایجاد شود در حالی که نرخ محصول نهایی با این کاهش همراه نمی‌شود (سوال : هزینه درظاهر زیاد می شود این چه گفته ؟) زیرا قیمت نهایی براساس Cost plus نیست و عرضه و تقاضا آن را مشخص می‌کند.

در حال حاضر نرخ گاز طبیعی در هاب اروپا، ۲۸ سنت و در هنری هاب ۷ سنت است که اگر در فرمول سهم ده درصدی به این هاب‌ها داده شود، نرخ خوراک پتروشیمی‌ها به ۴هزار تومان می‌رسد، بنابراین اولین کاری که باید انجام داد، رها شدن از عدد ثابت برای نرخ خوراک است زیرا متغیرها در داخل و خارج از کشور بسیار در حال تغییر است.

پتروشیمی زاگرس 

در ۸ ماهه گذشته درآمد صادراتی شرکت حدود ۱۹ هزار میلیارد تومان بوده اما در آذر ماه حدود ۱۲۰۰ میلیارد تومان بوده که نسبت به میانگین ماهانه افت کرده که نشان می دهد و این روند احتمالا در ماه های آینده هم ادامه پیدا می کند

از طرف دیگر می خواهند سهامداران تحت تاثیر قرار گرفته و آنها را متقاعد کنند که افت عملکرد تولید و فروش شرکت به سیاست های دولت بر می گردد و همین موضوع را دستمایه افت ارزش سهام شرکت کنند.

همچنین باید توجه داشت که طبق گزارش پاییز امسال زاگرس بیش از ۶ هزار میلیارد تومان از گذشته بدهی بابت گاز داشته است و حتی یک مرحله در پاییز در اعتراض به افزایش نرخ خوراک پتروشیمی ها فعالیت خود را متوقف کرد و در شرایط کنونی هم به بهانه اورهال کردن تجهیزات خود به طور کامل تولید نمی کند.

در ادامه تنش های منطقه ای و جنگ روسیه و اوکراین، جهش قیمت گاز در هاب‌ های بین المللی قطعی است و همین‌دلیل درآمدهای عملیاتی پتروشیمی زاگرس روندی نزولی خواهد داشت و اگر واکنش مدیران آن به گرانی ها همچنان توقف تولید باشد عملا به سهامداران زیان وارد خواهند کرد.

سهم بالای گاز در مواد اولیه متانول و روند رشد نرخ گاز در صورت‌های مالی زاگرس و مقایسه روند رشد نرخ گاز و بهره‌وری(میزان تحقق ظرفیت اسمی تولید) کاهش بهره‌وری خطوط تولید این شرکت را از پنج‌ سال گذشته نمایان ساخته است.

این بحران متانولی‌ها از آنجایی شروع شد، که نرخ جهانی متانول از اواخر مهر ۱۴۰۰ وارد یک روند نزولی شد و همواره قیمت‌های پایین‌تری را ثبت می‌کرد. متانول‌سازان و اوره‌سازان به دلیل همبستگی‌ بالای میزان تولید محصولاتشان با گاز خوراک در صورتی که برنامه ای برای ایجاد بهره وری نداشته باشند نمی توانند سهم تولید خود. او حفظ کنند.

در کنار این موضوع، اخذ مالیات و عوارض صادراتی از صادرات مواد خام و نیمه خام از محصولات پتروشیمی نظیر متانول و اوره، پلی اتیلن  و قیر در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ در تبصره ۶ قانون بودجه حاشیه سود متانولی ها کاهش یافته است. بنابراین آنها به جای اینکه به سمت بهره وری بروند تلاش کرده اند با تعطیلی و توقف تولید برخی از واحدها دولت را مجبور به ارزان فروشی گاز کنند.

این شرکت در برخی ماهها حاشیه سود ناخالص ۳۲ درصدی را داشته، اما  با افزایش سود نسبت به سال گذشته  هزینه‌های شرکت نیز به شدت افزایش یافته است و در نهایت حاشیه سود خالص این شرکت حدود ۱۵ درصد است.
پتروشیمی زاگرس دو محصول متانول و بخار تولید می کند و در بازار داخلی بخار و در بازار صادراتی متانول به فروش می‌رساند، فروش صادراتی متانول این پتروشیمی تقریباً بیشتر از دیگر شرکت‌های داخلی است اما نتوانسته به اندازه آنها سودآوری داشته باشد.

بوعلی

خوراک پتروشیمی بوعلی سینا نفتای سبک و سنگین است که در نهایت به محصولاتی نظیر پارازایلن و بنزن تبدیل می‌شود. پس از بنزن، پارازایلن مهم‌ترین مواد آروماتیکی محسوب می‌شود. پارازایلن به طور عمده برای تولید دی. ام. تی و پی.تی. ای مصرف می‌شود که این ۲ محصول در ساخت پلی اتیلن ترفتالات استفاده می‌شود که می‌تواند در ساخت و تولید پلی استرها، الیاف مصنوعی، فیلم عکاسی، صنایع داروسازی، حشره کش‌ها، حلال‌ها و بطری نوشابه و آب معدنی کاربرد داشته باشد.

«ظرفیت واحد PX تولید ۴۰۰ هزار تن پارازایلین در سال است.

«در این واحد، پارازایلین با خلوص ۹۹.۷ درصد تولید خواهد شد و با راه‌اندازی واحد، زنجیره تولید ما نیز تکمیل خواهد شد تا در کنار تولید زایلین‌ها، به تولید دیگر محصولات با ارزش افزوده بالاتر بپردازیم و در کنار خلق ثروت، نیاز کشور تامین گردد.»

سال گذشته در گرم‌ترین روزهای سال صنعت بطری سازی کشور با مشکل کمبود پت به عنوان ماده اولیه ساخت بطری‌های نوشابه و آب معدنی مواجه شد.

یکی از دلایل بازار کساد پت، کاهش ارزش ریال در مقابل افزایش ارزش دلار بود. در چنین شرایطی محصولات خریداری شده از بورس به جای اینکه به مصرف داخل و بخش پایین دستی پتروشیمی برسد روانه بازارهای بین المللی می‌شد. در این حالت به دلیل کمبود پت در کشور نرخ‌ها بالا رفت تا اینکه دولت دست به کار شد و سقف رقابتی قیمت بورس را برداشت. در نتیجه این اقدام نرخ پت تا حدی منطقی شد.

نیاز به آب معدنی و سایر نوشیدنی‌ها به شدت افزایش می‌یابد. این افزایش تقاضا در حالی است که نه تنها پتروشیمی بوعلی سینا وارد مدار تولید نشده است، بلکه با تأمین مواد اولیه پتروشیمی تندگویان از پتروشیمی نوری نرخ محصول پت در داخل بورس افزایش یافت. این گرانی نرخ محصول نسبت به نرخ موجود در بورس موجب می‌شود که جریان قاچاق این محصول مجدداً فعال شود.

یک طرح کسب و کار از زنجیره تامین خوراک تا تولید محصولات و بهینه سازی فروش ایجاد کردیم که این مساله منجر به رشد درآمد ارزی و ریالی و شرکت شد

راه اندازی واحد شیرین سازی و تعریف پروژه‌ها را نیز در همین راستا عنوان کرد و تصریح کرد: «با راه‌اندازی واحد شیرین سازی موفق به کسب سود چند برابر بیشتر از هزینه احداث واحد شدیم و اکنون در نظر داریم با احداث واحدهای دیگر، خود را از یک شرکت آروماتیکی به شرکت آروماتیکی – پتروپالایشگاهی تبدیل کنیم تا هم در زمینه تولید محصولات آروماتیکی و زایلین‌ها و هم تولید ریفرمیت و بنزین نقش تاثیرگذار در بازار داشته باشیم

پس از آغاز جنگ اوکراین و تجزیه و تحلیل بازار ، با توکل بر خداوند با تقویت بارگیری زمینی و ایجاد شبکه توزیع در مقطعی توانستیم به کسب‌ سودهای بالاتر دست یابیم و اکنون علاوه بر مسیر دریایی می توانیم تمام محصولاتمان را زمینی صادر کنیم.

«برنامه ما این است که در کنار اجرای پروژه‌های متنوع و متناسب با شرکت، در چهار سال دوم سبد سهام بوعلی سینا را کمی متنوع کنیم و این استراتژی کلی ما است.

اکنون ۱۰ درصد از سهام شگویا را در اختیار داریم و بخشی از سهام شرکت پتروشیمی مارون را خریداری کرده ایم تا سید متنوعی را برای کسب سود به سهامداران ایجاد

پتروشیمی کرمانشاه