اراک؛ شهری درگیر ابرچالش‌ها – سرمایه گستران

به گزارش پایگاه خبری سرمایه گستران، هنگام تدوین بودجه در پارلمان‌های شهری، مشکلات و چالش‌های اساسی شهر بار دیگر به عنوان موانعی غیرقابل انکار سر بر می‌آورند و مدیران شهری را به چاره اندیشی وادار می‌کنند؛ اراک به‌عنوان شهری جوان با قدمتی ۲۰۰ ساله با مشکلات عدیده ای در زمینه‌های شهرسازی، ترافیکی، زیست‌محیطی و فرهنگی روبرو است که هر یک از این موارد دیگری را تقویت می‌کند و مدیریت شهری را با ابر چالش‌هایی مواجه می‌سازد که رفع آن‌ها مستلزم نگاهی جامع‌تر است.

به‌نظر می‌رسد مهمترین وظیفه مدیریت شهری در این زمینه تقویت تعامل با دیگر دستگاه‌های دولتی و خصوصی به‌ویژه صنایع استان است؛ البته بر هیچکس پوشیده نیست که آلودگی هوا یکی از بزرگترین مشکلات شهر اراک است و مهمترین دلیل آن وجود صنایع مادرتخصصی در این شهر است. مشکل دیگری که خود را در کاهش کیفیت هوای این کلان‌شهر نمایان می‌سازد، تک هسته‌ای بودن آن است که در کنار مشکلات ترافیکی باعث کاهش زیست‌پذیری شهر شده است.

اراک با تولید ۸۰ درصد از تجهیزات انرژی کشور پایتخت صنعتی ایران شناخته شده موضوعی که مشابه آن را در هیچیک از شهرهای سراسر کشور نخواهیم یافت، همین مسئله کافی است تا در تدوین سیاست‌های کلان توجه ویژه‌تری به آن داشت و در طرح جامع ویژگی‌ها و نیازهای ذاتی آن را در نظر گرفت، پیش از آنکه زیرساخت‌های شهری لازم در اراک پیش‌بینی شود صنایع بزرگ به سرعت در آن شکل گرفته و توسعه یافته‌اند و همین امر باعث سیل عظیمی از مهاجرت‌های کاری به شهری شده است که مؤلفه‌های شهرسازی آن نظر کیفی و کمی به رشد مناسبی نرسیده‌اند.

مشکلاتی مانند تک هسته‌ای بودن شهر، ترافیک معابر مرکزی و آلودگی هوا، دیگر مانند گذشته مشکلات قابل اغماضی به حساب نمی‌آید؛ با افزایش جمعیت این موارد به ابرچالش هایی تبدیل شده‌اند که باید با در نظر گرفتن تمهیداتی همچون توسعه فضای سبز شهری، ایجاد خدمات رفاهی در اقصی نقاط شهر، تعریض معابر، ایجاد شهرک سلامت و شهرک‌هایی برای انتقال مشاغل مزاحم برای آن چاره‌اندیشی کرد و این در حالی است که به گفته مدیران و کارشناسان شهری در طرح جامع شهر اراک حریم شهری به گونه‌ای در نظر گرفته شده است که زمین کافی برای ایجاد این امکانات وجود ندارد، مشکلی که مسئولان را وادار به اختصاص زمین‌های اوقافی برای اجرای پروژه اقدام ملی کرد.

پرداختن به مشکلات اراک خلاءهای موجود در سیاست‌های کلان‌شهری را نشان می‌دهد، مشکلاتی که ناشی از خلاءهای قانونی در مقررات نظام مهندسی، شیوه اجرای سیاست‌های اداره کل راه و شهرسازی است.

ایرادهای طرح جامع شهر اراک مانع بزرگ مسیر توسعه

پیمان عین‌القضات، رئیس شورای اسلامی شهر اراک می‌گوید: بودجه ۳۲۰۰ میلیارد تومانی شهرداری کفاف تمام هزینه‌های شهر اراک را نمی‌دهد، به دلیل اینکه ما با ابرچالش‌های بسیاری در اراک مواجه هستیم که تلاش می‌کنیم با بهره‌گیری از نخبگان شهر تدابیری را برای رفع مشکلات در نظر بگیریم.

وی با بیان اینکه بزرگترین ابرچالش اراک آلایندگی هوا است، می‌افزاید: ما معتقدیم که این مشکل با دریافت عوارض رفع نمی‌شود و ما باید منابع آلایندگی در هوای شهر اراک و حاشیه را مدیریت کنیم؛ نیروگاه شازند بزرگترین مولد آلایندگی در سطح شهر اراک است و آلایندگی آن برطرف نخواهد شد مگر با انتقال این مرکز به نقطه‌ای دیگر که این خواسته زیادی نیست و نیاز کشور به برق را نباید با مازوت‌سوزی و به قیمت سلامتی شهروندان اراکی تأمین کرد.

رئیس شورای اسلامی شهر اراک تاکید می‌کند: در این زمینه مصوبات قانون هوای پاک از جمله ایجاد جنگل‌های هزار هکتاری بلاتکلیف مانده است که پتروشیمی، پالایشگاه، آلومینیوم سازی و نیروگاه باید در این زمینه به تعهدات خود عمل کنند و به توسعه سرانه فضای سبز شهری بپردازند.

وی با اشاره به اینکه باغ‌های سنجان و کرهرود ریه‌های شهر اراک محسوب می‌شود، می‌افزاید: این جنگل‌ها در حال تخریب است، لذا توقع داریم اداره کل راه و شهرسازی که مسئولیت طرح جامع و حفظ باغات و قنوات شهر را به عهده گرفته است، ابتدای سال ۱۴۰۲ این طرح را به نتیجه برساند؛ مدیریت شهری آمادگی همکاری در اجرا را دارد، چراکه از دست دادن این باغات مساوی با از دست دادن هویت شهری و ظلم به مردم است.

عین‌القضات با تاکید بر ایرادهای طرح جامع شهر اراک آن را مانع بزرگی در توسعه شهر اراک دانسته و اضافه می‌کند: این موضوع از دیگر چالش‌هایی است که تنها به دست مدیریت شهری و شورای شهر رفع نمی‌شود، ما از استاندار و معاون عمرانی ایشان خواستار اصلاح طرح جامع شهر هستیم، چراکه تعادل قیمت مسکن و توسعه پروژه‌های محرک شهری نیاز به زمین در سطح شهر دارد و به‌رغم اینکه گفته می‌شود محدوده و حریم شهری متناسب با جمعیت شهر در نظر گرفته شده است، در عمل شاهد چنین چیزی نیستیم و در این زمینه با مشکل مواجه هستیم.

وی تاکید می‌کند: تناقض‌هایی در این زمینه وجود دارد، از جمله اینکه با توجه به کمبود زمین در حریم شهری امکان رشد افقی شهر وجود ندارد و ضابطه‌ها نیز اجازه توسعه عمودی شهر را نمی‌دهند.

رئیس شورای اسلامی شهر اراک با اشاره به چالش سرمایه‌گریزی در اراک می‌گوید: زیرساخت‌های لازم برای سرمایه‌گذاران در سطح این کلان‌شهر بسیار کمرنگ است و ما با برگزاری همایشی در این زمینه سعی کردیم فرصت‌ها را به سرمایه‌گذاران معرفی کنیم اما این کار مستلزم حمایت‌های دولت است.

وی می‌افزاید: در چهل سال اخیر بیشترین سرمایه‌گذاری‌های شهر اراک در زمینه‌های صنعتی انجام شده است، در حالی که ما می‌توانیم در حوزه مدیریت شهری نیز جذب سرمایه‌گذار داشته باشیم؛ سرمایه‌گذاری در این حوزه با چند پروژه ناموفق پیش رفته و همین موضوع رغبت سرمایه‌گذاران برای مشارکت را کاهش داده است، لذا در شورای ششم به دنبال اصلاح این نگرش هستیم و ظرفیت‌های خوبی را از جمله تدوین اطلس سرمایه‌گذاری شهر ایجاد کرده‌ایم.

عین‌القضات تاکید می‌کند: شورای ششم و شهرداری به تنهایی نمی‌توانند اقدامی را رقم بزنند، ما نیاز به اختصاص زمین برای ایجاد مراکزی برای مشاغل مزاحم، تعیین تکلیف میدان میوه و تره‌بار و ایجاد شهرک سلامت داریم.

رئیس شورای اسلامی شهر اراک با اشاره به اینکه هویت تاریخی این کلان‌شهر در گرو صیانت از ابنیه تاریخی آن است، می‌گوید: بازار شهر اراک و خانه‌های تاریخی این شهر، هویت تاریخی ما را تعریف می‌کنند که هر دو به دلیل نبود سیاست مشخص و ضعف در اجرای سیاست‌ها در معرض تخریب است، البته شورای ششم آمادگی آن را دارد تا با همکاری شهرداری برای مرمت و احیای این بناها گام بردارد اما این کار نیازمند همکاری بین‌بخشی و حمایت‌های دولتی است چرا که با اعتبارات محدود شهرداری ما قادر به ارائه چنین خدماتی نخواهیم بود.

عین‌القضات کمبود سرانه فضای سبز در برخی از مناطق شهری را از دیگر مشکلات مهم اراک دانسته و ادامه می‌دهد: برای ایجاد فضای سبز شهری با مشکل کمبود زمین مواجه هستیم که در نتیجه در مناطقی از اراک بیش از استاندارد کشور فضای سبز ایجاد شده است و در مناطقی با کمبود در این زمینه مواجه شده‌ایم.

وی با تاکید بر فقر مراکز گردشگری و تفریحی در اراک به عنوان یکی از گلایه‌مندی های مردم این کلان‌شهر اظهار می‌کند: این شهر نیاز به شهربازی‌های سرپوشیده و مراکز تفریحی و گردشگری دارد تا در ایام سرد بتوان از آن استفاده کرد، پیشنهاد ما این است که با حمایت دولت مناطق گردشگری دره‌گردو، تخته سادات، حسین بغدادی و نظم‌آباد را به هم متصل کنیم تا یک بافت مناسب طبیعت‌گردی در این زمینه ساماندهی شود.

رئیس شورای اسلامی شهر اراک با اشاره به افزایش ترافیک هسته مرکزی شهر اراک خاطرنشان می‌کند: برای خروج از این مشکل باید به سمت اجرای طرح جامع میدان شهدای اراک حرکت کنیم و لازمه آن این است که طرح جامع ترافیک شهر زودتر تعیین تکلیف شود تا شهرداری بتواند اقدامات مؤثری جهت بازنگری در نقشه ترافیکی شهر انجام دهد. اراک شهری تک هسته‌ای محسوب می‌شود و تا زمانی که شهروندان از مراکز خرید چندمنظوره در نقاط مختلف شهر محروم باشند این مشکل باقی خواهد ماند.

۱۱ طرح جامع شهر اراک نیازمند بازنگری است

سیاوش آقاخانی، کارشناس محیط زیست با اشاره به وضعیت آلودگی هوای شهر اراک در سال‌های اخیر می‌گوید: آلودگی هوای این کلان‌شهر معلولی است که علت‌های فراوانی دارد؛ آلودگی هوا در این شهر دیگر مقطعی نیست و شهروندان در سراسر سال با این مشکل مواجه هستند.

وی اظهار می‌کند: از دهه ۵۰ که ۴۰ تا ۵۰ طرح صنعتی در شهر اراک اجرا و ۱۷ هزار و ۵۰۰ فرصت شغلی ایجاد شد، صنایع شرق اراک در این شهر به‌وجود آمد و پس از آن در دهه هفتاد سه صنعت بزرگ نیروگاه، پتروشیمی و پالایشگاه در جنوب غربی این شهر در بدترین جای ممکن ایجاد شد و از همان زمان شهروندان این شهر درگیر چالش آلودگی هوا شدند.

این کارشناس محیط زیست معتقد است: در وضعیت کنونی آلودگی حاصل از نیروگاه حرارتی شازند به‌عنوان یک موضوع جدی مطرح است؛ هر ساله در زمینه فیلتراسیون و دیگر اقدامات اجرایی برای کاهش آلایندگی این واحد وعده‌هایی داده می‌شود که در عمل ما در استانداردسازی مشعل‌ها و سوخت‌های جایگزین شاهد هیچ‌گونه اقدامی از طرف نیروگاه نبوده‌ایم.

آقاخانی خاطرنشان می‌کند: آنچه در نیروگاه می‌سوزد، مازوت نیست، بلکه سرمایه اجتماعی مدیران و مصداق بارز تشویش اذهان عمومی است و شورای اسلامی شهر اراک باید وظیفه مطالبه‌گری و نظارت در موارد کلانی مانند این موضوع را در برنامه‌ای قانونمند دنبال کند.

وی با اشاره به تصویب طرح جامع کاهش آلودگی هوای اراک در سال ۱۳۸۶ ادامه می‌دهد: این طرح وظایف دستگاه‌ها را در این زمینه تعریف می‌کند که مدیریت منابع تولید آلودگی و عوامل کاهنده آلودگی هوا از محورهای اساسی آن محسوب می‌شود، بخش عمده این طرح که باید تا سال ۹۰ اجرایی می‌شد بلاتکلیف مانده است.

این کارشناس شهری ادامه می‌دهد: مدیریت شهری به عنوان متولی سلامت شهروندان در حوزه شهری وظیفه دارد از دیگر دستگاه‌های دولتی و غیردولتی برای کاهش آلودگی هوا مطالبه‌گری داشته باشد که این امر در شورای ششم با دعوت از مدیران به‌شکل مطلوبی انجام شده است اما ایرادی که در اینجا می‌توان وارد کرد، توجه‌نکردن شورای اسلامی شهر اراک به آلاینده‌های ناشی از صنایع و منابع آلاینده واقع در حاشیه شهر است.

آقاخانی با اشاره به اهمیت اقدامات در حوزه شهری برای کاهش آلودگی هوا اظهار می‌کند: بررسی‌ها نشان می‌دهد جانمایی ۱۱ تقاطع غیرهمسطح احداث شده در شهر تأثیر چشمگیری در رفع گره‌های ترافیکی مرکز شهر و کاهش آلودگی هوا نداشته است و ما در این زمینه نیاز به یک بازنگری جدی در طرح جامع و تفصیلی شهر اراک داریم.