از نوای شوخوانی تا آش قل‌هوالله، سنت‌هایی که هنوز در خراسان جنوبی زنده‌اند

به گزارش خبرگزاری سرمایه گستران از خراسان جنوبی، رمضان یکی از مقدس‌ترین ماه‌های اسلامی است و مسلمانان در سراسر ایران و جهان، این ماه را با روزه‌داری، دعا و عبادت گرامی می‌دارند، در ایران هر استان و منطقه با توجه به فرهنگ و آداب و رسوم خود، مراسم خاص و منحصر به فردی برای ماه رمضان دارد.

ماه رمضان در خراسان جنوبی با آئین‌ها و سنت‌های ویژه‌ای گرامی داشته می‌شود، مردم این استان از ابتدا تا انتهای این ماه با برگزاری مراسم مختلف سعی در افزایش معنویت و تقرب به خدا دارند.

یکی از مراسم مهم این ماه، سفره‌های افطاری خانوادگی است، مردم خراسان جنوبی با دعوت از خانواده، دوستان و همسایگان سفره‌های پر از خوراکی‌های محلی و سنتی پهن می‌کنند و لحظاتی شاد و معنوی را در کنار هم می‌گذرانند.

غذاهای محلی همچون آش، حلیم و انواع دسرها از جمله خوراکی‌هایی است که در این سفره‌ها به چشم می‌خورد، همچنین بسیاری از مردم برای عبادت و نمازهای جماعت به مساجد می‌روند و شب‌های قدر را تا سحر با دعا و مناجات سپری می‌کنند.

مراسم ختم قرآن و قرائت دعاهای خاص ماه رمضان نیز در این استان بسیار رایج است؛ نذری دادن از دیگر سنت‌های محبوب در خراسان جنوبی است و مردم در این ماه مقدس خوراکی‌های مختلفی را به عنوان نذری تهیه و بین همسایگان و نیازمندان توزیع می‌کنند.

مردم خراسان جنوبی با برگزاری مراسم مختلف و رعایت آداب و رسوم خاص این ماه تلاش می‌کنند تا ماه رمضان را به بهترین شکل ممکن گرامی بدارند و از این فرصت برای تقویت ایمان و تقرب به خدا استفاده کنند.

شوخوانی

احمد برآبادی، سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان جنوبی درباره آداب و رسوم مردمان این خطه اظهار می‌کند: استقبال از ضیافت الهی ماه رمضان در اقصا نقاط خراسان جنوبی با غبارروبی مساجد آغاز می‌شود و مردم در آستانه ماه مبارک با شوق فراوان مساجد را برای برگزاری مراسم دینی و پذیرایی از روزه‌داران آماده می‌کنند.

وی می‌گوید: طنین مناجات در شب‌های رمضان شوخوانی یا شب‌خوانی، سنتی دیرینه در این منطقه است که از نخستین شب رمضان آغاز می‌شود و مردم در کوچه‌ها و محلات به‌صورت گروهی مناجات می‌خوانند و با نوای دلنشین خود فضای معنوی خاصی به شب‌های رمضان می‌بخشند.

طبل‌زنی

سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان جنوبی ادامه می‌دهد: ناقوس بیداری در سحرگاهان در بعضی شهرستان‌های خراسان جنوبی، طبل‌زنی سنتی است که برای بیدار کردن مردم هنگام سحر برگزار می‌شود.

برآبادی می‌افزاید: این مراسم که قدمت آن بیش از ۱۰۰ سال است، در دو نوبت سحر و افطار برگزار می‌شود و صدای طبل‌های آن یادآور نقاره‌زنی بارگاه امام رضا (ع) است.

رمضوخوانی

این کارشناس و محقق حوزه آئین و رسوم اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری خراسان جنوبی خاطرنشان کرد: خواندن نغمه‌هایی برای دریافت انعام رمضوخوانی سنتی جذاب است که در بعضی روستاهای خراسان جنوبی رواج دارد و نوجوانان پس از افطار در قالب گروه‌های چندنفره به در خانه‌ها می‌روند و اشعار خاصی را به امید دریافت انعام می‌خوانند.

برآبادی ادامه می‌دهد: این آئین همچنان در بعضی نقاط بیرجند و روستاهای اطراف نیز زنده نگه داشته شده است.

ملاقه‌زنی؛ آئینی مرموز با آرزوی خوشبختی

وی ادامه داد: آئین ملاقه‌زنی که به کفچلزی نیز معروف است، از رسوم ویژه زنان در خراسان جنوبی است، در این مراسم بانوان ناشناس با کف‌گیر بر در خانه‌ها می‌کوبند و صاحب‌خانه به آن‌ها نذری یا پول هدیه می‌دهد، سپس با پول جمع‌آوری‌شده، پارچه‌ای تهیه می‌کنند و آن را در روز بیست‌وهفتم ماه رمضان می‌دوزند، به امید اینکه سالی خوش و بی‌دغدغه داشته باشند.

سرپرست اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری خراسان جنوبی تصریح می‌کند: در گویش بیرجندی، رمضان را رمزا می‌نامند در حالی که ۱۱ ماه دیگر را سالگان می‌خوانند؛ تمایزی که نشان‌دهنده جایگاه ویژه این ماه در فرهنگ مردم این دیار است.

برگزاری نماز قیام اهل سنت

در میان اهل سنت خراسان جنوبی، مراسم ویژه‌ای به نام نماز قیام دارند که شب بیستم رمضان آغاز می‌شود و تا پایان این ماه ادامه دارد، نمازگزاران از نیمه‌شب تا پیش از سحر به اقامه نماز و قرائت قرآن می‌پردازند و این سنت هر ساله با شور و معنویت خاصی برگزار می‌شود.

افطار بر مزار عزیزان؛ پیوندی میان دنیا و آخرت

یکی از رسوم متفاوت مردم خراسان جنوبی دادن افطاری بر مزار درگذشتگان است، مردمان این خطه پنجشنبه‌های ماه رمضان و پس از نماز مغرب و عشاء، بر سر مزار عزیزان خود حاضر می‌شوند، فاتحه می‌خوانند و روزه خود را همان‌جا افطار می‌کنند.

جزء‌خوانی قرآن

یکی دیگر از سنت‌های کهن مردمان خراسان جنوبی، برپایی محفل نور در خانه‌ها و مساجد و قرائت قرآن در ماه رمضان است که جایگاه ویژه‌ای دارد و مردم در قالب جلسات خانگی یا در مساجد، روزانه یک جز از قرآن را تلاوت می‌کنند و این سنت را تا پایان ماه مبارک ادامه می‌دهند.

آش قل‌هوالله

پخت آش قل‌هوالله در روز عید فطر یکی از سنت‌های جالب خراسان جنوبی است، هر فردی که در ختم قرآن سوره توحید نصیبش شود، موظف است در روز عید آش نذری بپزد و میان مردم توزیع کند.