امام محمد تقی(ع) در ۱۰ رجب ۱۹۵ هجری قمری در مدینه چشم به جهان گشود و با راهنمایی و هدایت پدر خویش امام رضا(ع) با ویژگی های امامت و آموزه های لازم برای زمامداری امور شیعیان و برترین صفت های انسانی همچون پارسایی، راستی و بخشندگی آشنا شد و آن را توشه راه امامت در سال های بعد کرد.
پس از شهادت امام رضا(ع) در ۲۰۳ هجری قمری، امام جواد(ع) مقام امامت را در هشت سالگی عهده دار شد، دورانی که با حکومت بنی عباس و با زمامداری مامون و معتصم همراه بود. در آن زمان، مامون به دلیل ترس از متزلزل شدن حکومت خود در اثر جذب یاران امام رضا(ع) به طرف فرزند آن والامقام، امام نهم(ع) را به منظور نظارت مستقیم بر ایشان از مدینه به بغداد منتقل کرد و با بهره گیری از ترفندهای مختلف تمام تلاش خویش را برای به انزوا کشاندن این پیشوای معصوم(ع) انجام داد اما امام محمدتقی(ع) با دانش و درایت خویش تمامی نقشه های او را پوچ و واهی ساخت.
جواد الائمه(ع) در طول ۱۷ سال امامت خویش در راه هدایت مسلمانان کوشید و تمام سختی ها و مشکلات را با سعه صدر تحمل کرد. این امام همام، ویژگی های اخلاقی برجسته ای داشت که بنا بر روایت های معتبر آن را از جد بزرگوارشان حضرت محمد(ص) به ارث برده بود. امام نهم(ع) دارای دانش و علم خدادادی بسیار بالایی داشت و این امر در مناظره های موفقیت آمیز ایشان با عالمان شناخته شده آن روزگار به اثبات رسیده است. در روایت های مختلف نقل شده که امام محمد تقی(ع) با همگان گشاده رو بود و به دلیل برخورد مناسب، حتی مخالفان و دشمنان را به طرف خویش جذب می کرد.
سرانجام امام جواد(ع) در ۲۲۰ هجری قمری در ۲۵ سالگی به وسیله حکومت عباسی مسموم شد و به شهادت رسید. آرامگاه آن امام عالیقدر در کاظمین عراق، زیارتگاه دوستداران خاندان نبی(ص) است.
اکنون به بهانه سالروز میلاد امام محمدتقی(ع) بر گزیده ای از سخنان ایشان مروری کوتاه داریم:
* سه چیز از کارهای نیکان است: انجام واجبات الهی، ترک و دوری از گناهان، رعایت مسایل و احکام دین.
* انجام دهنده ظلم، کمک دهنده ظلم و فردی که راضی به ظلم باشد، هر سه شریک خواهند بود.
* سه خصلت جلب محبت می کند: انصاف در معاشرت با مردم، همدردی در مشکلات آن ها، همراه و همدم شدن با معنویات.
* ملاقات و دیدار با دوستان و برادران، سبب صفای دل و نورانیت آن می‌شود و موجب شکوفایی عقل و درایت خواهد شد؛ گرچه در مدت زمانی کوتاه انجام پذیرد.
*عزت مؤمن در بی‌نیازی و طمع نداشتن به مال و زندگی دیگران است.
* چگونه گمراه و درمانده خواهد شد فردی که خداوند سَرپرست و متکفل او است، چطور نجات می‌یابد انسانی که پروردگار طالبش است، هر که از خدا قطع امید کند و به غیر او پناهنده شود، خداوند او را به همان شخص واگذار می‌کند.
* چنان‌چه افراد جاهل ساکت باشند، مردم دچار اختلاف نمی‌شوند.
* با فضیلت‌ترین و ارزشمندترین عبادت‌ها آن است که خالص و بدون ریا باشد.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز میلاد امام جواد(ع) با «حجت الاسلام محمدرضا مصلح» استاد تاریخ اسلام دانشگاه تهران و کارشناس امور دینی به گفت و گو پرداخته است.
حجت الاسلام مصلح با اشاره به فرا رسیدن ماه رجب، این هنگامه را زمینه ای برای رسیدن به معنویت دانست و گفت: ماه های رجب و شعبان مقدمه ای برای رسیدن به ماه مبارک رمضان است و افرادی که بتوانند مقدمه را درک کنند، بهره های فراوانی از آن خواهند برد و سالروز میلاد امام محمدتقی(ع) نیز در این ماه می تواند زمینه ساز رسیدن به معنویت و سرمنزل مقصود باشد. امام رضا(ع) در سخنانی امام نهم شیعیان(ع) را تداوم بخش نسل امامت عنوان و در بیانات گوناگون بر آن تاکید کرد. با شهادت پیشوای هشتم شیعیان، فرزند ایشان امام جواد(ع) با وجود سن کم و در کودکی به مقام امامت رسید و عهده دار مسوولیت سنگین رهبری مسلمانان شد.
استاد تاریخ اسلام در ارتباط با شرایط سیاسی امامان پیش از امام نهم(ع) بیان کرد: امامان معصوم(ع) در شرایط سیاسی یکسانی قرار نداشتند و شرایط موجود در جامعه در دوره های گوناگون زندگی این بزرگواران متفاوت بوده است، برای مثال دوران امامت امام رضا(ع) و امام جواد(ع) همانند روزگار امام باقر(ع) و امام صادق(ع) محسوب نمی شد و اوضاع جامعه برای تربیت شاگردان فراهم نبود، در دوره امام پنجم(ع) و امام ششم(ع) فضا به گونه ای بود که آنها توانستند بنا بر روایت های معتبر بیش از هزاران شاگرد تربیت کنند و بخش عمده ای از فقه، اخلاق، شریعت، مباحث دینی و معارف اسلامی را مطرح سازند اما به تدریج این فضا از میان رفت و شرایط به صورتی شد که در سال های پایانی عمر مبارک امام هشتم(ع) و سال های آغازین امامت امام نهم(ع) محدودیت ها به اوج خود رسید.
این کارشناس امور دینی در ادامه اظهار داشت: بر پایه روایت های مطرح شده یاران و شاگردان امام جواد(ع) ۱۲۰ تن عنوان شده اند و این امر نشان دهنده شرایطی است که خلیفه های عباسی برای امام و پیشوای شیعیان(ع) فراهم آورده بودند. مامون با این اندیشه که شرایط سنی برای مقام امامت ملاک نیست و برخورداری از مقام علمی برای رسیدن به این مرتبه از اهمیت بسیاری برخوردار است، در شرایط مختلفی تلاش داشت که علم و دانش جواد الائمه(ع) را به چالش بکشد و برای این منظور درحالی که علمیت و مرجعیت امام(ع) برای همگان ثابت شده بود، تلاش می کرد با برپایی جلسه های بحث و مناظره با عالمان آن دوره، پیشوای نهم(ع) را به چالش بکشاند اما هر بار پاسخ ها و سخنان عالمانه و ارزنده آن امام والامقام، مامون و نزدیکانش با سرافکندگی روبرو می شدند.
وی دوره امامت امام محمدتقی(ع) را سخت و دشوار عنوان کرد و یادآور شد: روزگار پیشوایی این امام همام(ع) سرشار از دشواری و سختی بود اما امام جواد(ع) با وجود عمر کوتاه خود توانست تاثیرهای ماندگار و ارزشمندی را بر جهان اسلام بگذارد که از آن جمله می توان به تربیت شاگردان عالم و برجسته ای همچون «علی‌ابن مهزیار اهوازی، احمد بن ابی نصر بزنطی، ذکریا بن آدم و خالد بحری» اشاره کرد. مهمترین ماموریت امام(ع) در طول امامت ایشان را می توان حفظ شاکله ولایت و امامتی ذکر کرد که به ایشان رسیده بود و این بزرگوار در آن شرایط با فرستادن افراد گوناگون به نقطه های مختلف جهان اسلام، بنیان هدایت نبوی را حفظ و معارف اهل بیت(ع) را پاسداری کرد.
حجت الاسلام مصلح درباره سخنان ارزشمند نهمین پیشوای شیعیان(ع) بیان داشت: حدیث های ایشان آنچنان مورد پذیرش همگان بود که به جزء عالمان شیعه علمای اهل سنت نیز از کلام امام جواد(ع) بهره گرفته اند و در منابع روایی خود از آن استفاده کرده اند. در بیاناتی به نقل از ایشان آمده است که «اگر انسان جاهل سکوت کند، اختلاف، تشنج و درگیری در میان مردم ایجاد نمی شود»، بر پایه این سخن بر جایگاه عقل و تعقل و سخن گفتن به موقع تاکید شده است. در حدیث های دیگر افراد جامعه را به صبر کردن در برابر آزار و اذیت همسایگان و تحمل و بردباری در این گونه شرایط دعوت می کند که این حدیث در جامعه کنونی کاربرد فراوانی دارد و مسلمانان می توانند با بهره گیری از این کلام ارزشمند با همسایگان خود مدارا کنند و از مشاجره و قطع ارتباط با آنان دوری بجویند.
استاد تاریخ اسلام در پایان به علم و تقوای سرشار امام محمدتقی(ع) اشاره کرد و به نقل از یک عالم غیرشیعی به نام «سبط بن جوزی» از عالمان اهل سنت، گفت: ایشان در علم، تقوا، زهد و بخشش همچون امام رضا(ع) بود و در عمر کوتاه خود همچون مشعلی در فضای تاریک آن دوره، راه را بر مسلمانان و شیعیان روشن ساخت.
م:ایرنا
