یاداشتی به مناسبت هفته ملی جمعیت : تورم و سالمندی؛ بحران دوگانه آینده ایران
کشور درگیر دوموضوع درهم تنیده تورم افسارگسیخته و سالمندی جمعیت است. مهار تورم، تقویت نرخ باروری و همکاری وزارتخانه ها برای تبدیل این چالش به «پروژه ملی»، تنها راه نجات آینده جمعیتی کشور است
کشور ایران در تقاطع دومشکل جدی و درهم‌تنیده قرار دارد: سقوط نرخ باروری و تورم افسارگسیخته. این دو پدیده نه‌تنها امروز، بلکه آینده اقتصادی، اجتماعی و امنیت نسلی ایران را تهدید می‌کنند. جان مینارد کینز، اقتصاددان برجسته، معتقداست: «تورم، پایه‌های اقتصادی، اخلاقی و روانی جامعه را نابود می‌کند.» بر همین اساس، مهار تورم و احیای فرهنگ فرزندآوری به‌عنوان دو راهکار کلیدی، نیازمند نگاهی یکپارچه و عاجل است.
وضعیت کنونی: آمارهای هشداردهنده
نرخ باروری به ۱.۲۵ فرزند (زیر سطح مطلوب ۲.۱) و تورم به ۴۰ درصد رسیده است.
کاهش ۳۳ درصدی نرخ باروری در ۷ سال اخیر (از ۱.۸۷ به ۱.۲۵).
سالانه حدود ۵۰۰ هزار سقط‌جنین (بر اساس آمار نشست هفته سلامت اصفهان) که ۲۰ درصد آن ناشی از فشارهای اقتصادی است.
سالانه ۲۰ هزار فوتی و ۸۰۰ هزار مصدوم در حوادث جاده‌ای که جمعیت جوان را هدف گرفته است.
راهکارهای پیشنهادی برای مقابله یکپارچه با بحران
۱. اقتصاد باثبات؛ شرط مهم فرزندآوری
بر اساس آمار ارایه شده در نشست خبری هفته سلامت معاونت بهداشت اصفهان ۲۱ درصد سقط‌ها به دلیل عدم تمایل به فرزندآوری و ۲۰ درصد ناشی از مشکلات مالی است. تورم، توان برنامه‌ریزی بلندمدت خانواده‌ها را تحلیل برده و اجاره‌بهای سرسام‌آور، جوانان را به حاشیه‌نشینی سوق می‌دهد.
راهکارهای پیشنهادی :
تأسیس «صندوق ضد تورمی حمایت از مادران» با پرداخت ماهانه کمک‌هزینه مکفی برای تأمین نیازهای اولیه کودکان حداقل تا سن مدرسه.
تصویب قانون حمایت از خانواده‌های جوان با اولویت‌دهی به اشتغال آنان و اعطای تسهیلات کم‌بهره برای ازدواج و مسکن.
۲. تقویت زیرساخت‌های بهداشتی و روانی
هرچند پوشش ۹۰ درصدی هزینه‌های درمان ناباروری در مراکز دولتی اقدام مثبتی است، اما کافی نیست.
زاهکار پیشنهادی :
تبدیل مراکز بهداشت به «خانه‌های مادر و کودک» با خدمات رایگان:
مشاوره روان‌شناسی پیش از بارداری
آموزش مهارت‌های فرزندآوری و پرورش کودک.
توزیع ماهانه سبد کالای فرزندآوری متناسب با نیازهای تغذیه‌ای کودکان.
۳. فرهنگ‌سازی؛ بازتعریف ارزش خانواده در گفتمان اجتماعی
شکاف نسلی در نگرش به فرزندآوری:
تمایل زنان به تحصیل و اشتغال بیش از گذشته شده و تک‌فرزندی به هنجار تبدیل شده است.
راهکارهی پیشنهادی ا:
گنجاندن «مهارت‌های چندوظیفگی» (ترکیب فرزندپروری، مدیریت زمان و اشتغال) در برنامه درسی مدارس.
استفاده از ظرفیت اینفلوئنسرها و تولید محتوای رسانه‌ای (سریال، فیلم) با محوریت الگوهای موفق خانواده‌های پرجمعیت.
۴. همگرایی بین دستگاهی؛ سلامت، جوانان، اقتصاد و فرهنگ
آسیب‌های اجتماعی و کاهش جمعیت مولد:
راهکارهای پیشنهادی :
اجرای دائمی «پویش ملی نه به تصادفات جاده‌ای» با مشارکت وزارتخانه‌های کشور، راه و بهداشت.
ایجاد سامانه یکپارچه رصد خانواده‌های نیازمند (با همکاری وزارت رفاه، کمیته امداد و بهداشت).
۵. پیشگیری از سالمندی؛ اقدام فوری برای نجات دهه شصتی‌ها
حدود ۴ میلیون زن متولد دهه ۶۰ در آستانه پایان سن باروری‌اند. در صورت تداوم نرخ باروری فعلی، ایران به یکی از پیرترین کشورهای منطقه تبدیل خواهد شد.
راهکارهای پیشنهادی :
بازنگری فوری در سیاست‌های جمعیتی و اختصاص ۲۰ درصد از بودجه سالانه به پروژه‌های جوان‌سازی جمعیت.
راه‌اندازی «کارگروه ملی آینده‌سازی» با محوریت اشتغال جوانان، تسهیل ازدواج و ساخت مسکن ارزان برای خانواده‌های پرجمعیت.
جمع‌بندی: بحران دوگانه، راهکار یکپارچه
این دو بحران را نمی‌توان جداگانه حل کرد. تورم و سالمندی همچون دوروی یک سکه، نیازمند برنامه‌ریزی مشترک وزارتخانه‌های اقتصاد، بهداشت، فرهنگ و رفاه هستند. تبدیل مسئله جمعیت از یک آمار خشک به یک «پروژه ملی» و هماهنگی تمام نهادها، تنها راه نجات ایران از پیامدهای ویرانگر این چالش‌هاست. زمان به‌سرعت می‌گذرد؛ اقدام امروز، تضمین فرداست.
