حضرت فاطمه(س)؛ راز نزول سوره کوثر/میلاد دخت نبی اکرم (ص) و روز زن مبارک باد

حضرت فاطمه زهرا(س) در ۲۰ جمادی الثانی سال پنجم بعثت، خانه حضرت محمد(ص) و حضرت خدیجه(س) را با قدم های مبارک خویش نورباران کرد. ایشان در آغوش پرمهر مادری چون حضرت خدیجه(س) و در محضر پربرکت پدر بزرگوار خویش حضرت محمد(ص) از چشمه دانش معنوی بهره مند شد.
یگانه گوهر هستی که پروردگار جهانیان بشارت میلاد ایشان را در سوره کوثر داده بود چنانچه در وصف جایگاه و مقام زهرای مرضیه(س) می فرماید: «ما به تو کوثر را عطا کردیم، پس به شکرانه آن نماز به جای آور و قربانی کن. همانا نسل دشمن تو بریده خواهد ماند.»
خاتم الانبیاء(ص) به دلیل آن که خداوند به ایشان و فرزندانشان محبت دارند و آنها را از آتش جهنم دور ساخته است، نام فاطمه را برای این بانوی بزرگ برگزیدند.
از دیگر نام های حضرت فاطمه(س) می توان به زهرا، صدیقه، طاهره، مبارکه، بتول، راضیه، مرضیه، محدثه، صدیقه کبراء، حوراء و عذراء اشاره کرد. ام الفضائل، ام العلوم، ام الکتاب، الم الخیره و ام الاسماء، ام الحسن، ام الحسین، ام المحسن، ام الائمه و ام ابیهاء از کنیه های ایشان به شمار می روند.
حضرت زهرا(س) در خانواده ای دارای مکتبی الهی رشد و پرورش یافت و با نیکوترین خصلت ها و صفت های انسانی آشنا و شایسته آن شد تا الگویی ارزشمند در تمام تاریخ برای زنان و بانوان عالم باشد.
حضرت صدیقه کبرا(س) با آغاز رسالت خاتم الانبیاء(ص) همواره مونسی دلسوز در کنار پدر بود و هنگامه ای که پیامبر از اذیت و آزارهای دشمنان و مشرکان دل آزرده می شدند، از ایشان دلجویی می کرد، به گونه ای که پیامبر اکرم(ص) این بانوی بزرگ را «ام ابیهاء» نامیدند. این کلمه علاوه بر معنای مادر پدر به معنی اصل و مظهر نبوت و ولایت نیز است.
ویژگی های بی نظیر حضرت زهرا(س) سبب شد تا خواستگاران بی شماری از نامداران و ثروتمندان مکه، برای ازدواج با ایشان پیشقدم شوند که همگی با پاسخ منفی پیامبر اکرم(ص) رو به رو شدند، اما پس از مطرح شدن تقاضای خواستگاری از طرف حضرت علی(ع)، با فرمان خداوند، حضرت محمد(ص) رضایت خویش را اعلام کردند و بدین ترتیب در یکم ذی الحجه دوم هجری، در پیوندی آسمانی حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) به عقد یکدیگر درآمدند که ثمره این پیوند مبارک چهار فرزند به نام های امام حسن(ع)، امام حسین(ع)،حضرت زینب(س) و ام کلثوم(س) بود.
این بانوی آب و آیینه که الگو و اسوه پارسایی برشمرده می شود، همواره همسری شایسته و غمخوار برای امیرالمومنین(ع) به شمار می رفت و در تمام دوران سخت، لحظه ای ایشان را تنها نمی گذاشت و در مقام مادری نیز تمامی تلاش خود را به کار بست تا فرزندان خویش را با آموزه های روح بخش اسلام آشنا سازد و درس صبر و استقامت را به آنان بیاموزد تا برای آینده ای پرفراز و نشیب آماده شوند، حماسه سازان قیام کربلا، شاگردان مکتب زهرای مرضیه(س) بودند که شجاعت و فداکاری در راه اسلام را از مادر فراگرفتند.
با رحلت جانکاه حضرت محمد(ص) آخرین پیام آور حق؛ غم این جدایی حضرت زهرا(س) را بیش از پیش بیقرار ساخت و علاوه بر آن اذیت و آزار نیز بر اندوه ایشان می افزود. کوثر نبی(س) با وجود شرایط بسیار دشوار هرگز در دفاع از مقام ولایت از هیچ کوششی فروگذار نکرد و برای جلوگیری از انحراف در حقانیت و شریعت اسلام به روشنگری و آگاهی سازی امت پیامبر اکرم(ص) پرداخت.
دیری نپایید که دشمنان و بدخواهان اهل بیت(ع)، روشنگری های این بانوی فرهیخته را در نشر و گسترش رسالت پدر برنتافتند و به فاصله اندکی پس از وفات پیامبر اکرم(ص)، با هجوم به منزل حضرت مرضیه(س)، وجود پاک وی را مجروح ساختند و سرانجام این بانوی بزرگوار به مقام والای شهادت نایل آمد و امام علی(ع) پیکر پاک او را به صورت پنهانی در مکانی نامعلوم به خاک سپرد.
روز ولادت حضرت فاطمه(س) به فرمان امام خمینی(ره) بنیانگذار جمهوری اسلامی به عنوان، «روز مادر» نام گرفت که می تواند بهترین فرصت برای آشنایی با روش زندگی آن حضرت و خاندان پیامبر اسلام(ص) و همچنین درک مفاهیم دین روشنی بخش و هدایت گر اسلام باشد.
**پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز میلاد حضرت فاطمه زهرا(س) با «فرزانه حکیم زاده» استاد و پژوهشگر حوزه علمیه جامعه الزهرا قم به گفت و گو پرداخته است.
حکیم زاده در ارتباط با جایگاه حضرت زهرا(س) گفت: قرآن به عنوان بالاترین و برترین سند و منبع، بارها درباره مقام والای این بانوی بزرگ سخن گفته و در سوره ها و آیه های مختلف به این موضوع پرداخته است، البته بیشتر عالمان شیعه و اهل سنت در این باره که برخی از سوره های قرآن به طور مستقیم به حضرت زهرا(س) اشاره می کند، توافق دارند. خداوند در آیه ۳۳ سوره احزاب (آیه تطهیر) بر عصمت اهل بیت(ع) تاکید می کند که حضرت مرضیه(س) جزو این معصومان محسوب می شود. بنابراین حضرت فاطمه(س) نیز مانند پیامبر(ص) و امامان(ع) معصوم به شمار می رود و از هر گناه و اشتباهی در کلام، عمل و فکر مبرا است و به دلیل دارا بودن موهبت عصمت؛ حجت و یکی از نمایندگان خدا در زمین دانسته می شود بنابراین خداوند اطاعت از بزرگ بانوی اسلام را بر همگان واجب می کند.
وی در ادامه سخنانش حضرت فاطمه(س) را به عنوان الگوی همگان معرفی کرد و افزود: امام حسن عسکری(ع) می فرماید: «ما ائمه معصومین حجت های خدا بر مردم در روی زمین هستیم و مادرمان فاطمه (س) حجت خدا بر ماست.» و در جای دیگر فرمود: «فاطمه الگوی نیکویی برای من است.» به این دلیل که گوینده این سخن، نیز معصوم است، بنابراین این حدیث بر عصمت و حجت بودن حضرت زهرا(س) دلالت می کند. برپایه نظر محدثان و مفسران شیعه در آیه مباهله حضرت مرضیه(س) در شمار بزرگانی بود که پیامبر اکرم(ص) ایشان را برای مباهله آوردند، این موضوع نیز نشان دهنده آن است که کوثر نبی(س) برترین جایگاه را نزد پروردگار و رسول خدا(ص) دارد. برپایه نظر مفسران «کوثر» و «هل اتی» نیز سوره هایی هستند که در توصیف مرتبه حضرت زهرا(س) نازل شده است. در سوره کوثر ایشان به عنوان کوثر خاتم الانبیا(ص) و منشا خیر و برکت فراوان معرفی می شود. در شان نزول سوره «هل اتی» می گویند که خداوند به دلیل ایثار و از خودگذشتگی حضرت فاطمه(س) به همراه امام علی(ع) و دو فرزندش در انفاق به گرسنگان، این سوره را نازل کرده است.
پروردگار جهانیان در این سوره در آیه های پنج تا ۹ می فرماید: «ابرار (نیکان ) از جامی می نوشند که با عطر خوشی آمیخته است. از چشمه ای که بندگان خاص خدا از آن می نوشند و از هر جا بخواهند آن را جاری می سازند! آنها به نذر خود وفا می کنند و از روزی که عذابش گسترده است می ترسند و غذای (خود) را با اینکه به آن علاقه (و نیاز) دارند به مسکین و یتیم و اسیر می دهند و می گویند ما شما را برای خدا اطعام می کنیم و هیچ پاداش و تشکری از شما نمی خواهیم.»
پژوهشگر حوزه علمیه جامعه الزهرای قم با اشاره به این که پیامبر اکرم(ص) در گفتار، عمل و رفتار بارها محبت و علاقه خویشتن را نسبت به حضرت فاطمه(س) ابراز داشتند، اظهار داشت: حضرت محمد(ص) در سخنانی در ارتباط با حضرت زهرای مرضیه(س) فرمودند: «فاطمه پاره تن من است»، «فاطمه سرور زنان دو عالم است»، «فاطمه میوه دل من است» و یا در جای دیگر فرموده اند: «هر آنچه که فاطمه را خشنود سازد مرا خشنود کرده و هر چه که او را بیازارد مرا آزرده است، خشنودی و غضب من همان خشنودی و غضب خداوند است.» این حدیث رسول خدا(ص) مشابه مفهوم آیه تطهیر دانسته می شود و هیچ انسان معمولی نمی تواند به چنین جایگاهی برسد.
خاتم الانبیاء(ص) در رفتارهایشان نیز احترام و محبت ویژه ای را به حضرت زهرا(س) ابراز می داشتند، برای نمونه به هنگامه مسافرت، با این بانوی بزرگوار به عنوان آخرین فرد خداحافظی می کردند و پس از بازگشت نخست به دیدار ایشان می رفتند. پیامبر اکرم(ص)گاهی در برابر حضرت فاطمه(س) برمی خاستند و بر پیشانی او بوسه می زدند و می فرمودند: «وقتی فاطمه را می بوسم، رایحه بهشت را استشمام می کنم.»
حکیم زاده، آغاز نقش مسئولیت پذیری حضرت فاطمه(س) را پس از درگذشت حضرت خدیجه(س) و ابوطالب که دو تن از حامیان رسول خدا(ص)بودند، دانست و بیان کرد: در سال دهم بعثت که این دو بزرگوار دارفانی را وداع گفتند، دشمنی ها و فشارهای منافقان افزایش یافت و با وجود آن که حضرت زهرا(س) پنج سال بیشتر نداشت، به این فهم و درک رسیده بود تا جای خالی مادر را برای حضرت محمد(ص) پر کند و با محبت ها، توجه ها و دلداری های خویش، آرامش و تسلی خاطر پیامبر اکرم(ص) را فراهم آورد و به همین دلیل لقب «ام ابیهاء» را از آن خود کرد.
استاد حوزه علمیه جامعه الزهرا قم، با اشاره به نقش موثر حضرت فاطمه(س) پس از ازدواج، تصریح کرد: حضرت زهرا(س) به عنوان همسر امام علی(ع) که بزرگترین بازوی رسول خدا(ص) محسوب می شد و تمام مسئولیت کمک و حمایت از حضرت محمد(ص) را بر عهده داشت، نقشی بی بدیل را ایفا می کرد و با پشتیبانی و همدلی با همسر خود، تمام امور منزل و تربیت فرزندان را به تنهایی انجام می داد و به امیرالمومنین(ع) که پرچم دار جنگ های رسول اکرم(ص) بود، می فرمود: «من دوست دارم که مدافع اسلام و در برابر هجوم دشمنان پیشتاز باشید و از میدان به خانه بازگردید و من شما را برای پیکار بعدی آماده سازم.» حضرت زهرا(س) بعد از رحلت پیامبر اسلام(ص) از والاترین جایگاه در دفاع از مقام ولایت و پشتیبانی از حضرت علی(ع) برخوردار بود.
وی در ارتباط با شیوه تربیتی حضرت فاطمه(س) گفت: فرزندان این بانوی بزرگ که نتیجه و ثمره تربیتی ایشان محسوب می شوند، بهترین گواه و شاهد برای معرفی شیوه آموزش و تربیت حضرت زهرا(س) است. وی تمام تلاش خویش را برای رسیدگی بهتر به فرزندان به کار می بست و نهایت محبت و توجه را به آنها نثار می کرد. ایشان لقب «هانیه» به معنای بسیار مهربان را از آن جهت دریافت کرده است که در برخورد با همسر و فرزندان بسیار خوشرو، بامحبت و مهربان بود و این عنصر محبت در تربیت، بسیار مهم است. حضرت مرضیه(س) که تمام فضیلت ها و کمال های انسانی را دارا بود، هر آنچه را مانند عبادت های خالصانه، مردم داری، انفاق، فداکاری و محبت را که می خواست به فرزندان بیاموزد نخست خود به آن عمل می کرد. امام حسن مجتبی(ع) فرمود: «مادرم در نماز شب همه را بسیار دعا می کرد و وقتی من می پرسیدم که چقدر دیگران را دعا می کنید، پاسخ می داد، من اول دیگران را دعا می کنم.» به این ترتیب ایشان به فرزندان می آموخت که انسان باید به هم نوعان خویش محبت داشته باشد و عشق بورزد.
حکیم زاده، با تاکید بر این که اصول و مبانی شخصیتی و شیوه زندگی حضرت فاطمه(س) باید الگوی امت اسلامی و به خصوص بانوان قرار بگیرد، اظهار داشت: باید دید که اصول رفتارهای کوثر نبی(س) چه بوده و چه نگرشی به دنیا، زندگی و جایگاه انسان در هستی داشته است. وی معنویت و خداپرستی را به عنوان مبنا در تمام تصمیم گیری ها و انتخاب های خویش می دانست و خدا را محور و هدف زندگی می پنداشت و بر این باور بود که در محضر و پیشگاه پروردگار زندگی می کند و تمام بازگشت ها به طرف خدا است. اخلاق مداری، معادگرایی، آخرت باوری و زندگی معنوی از جمله ویژگی های حضرت زهرا(س) به شمار می رود که پیروانان خاندان نبوت، می توانند از این صفت های نیکو در رفتار و منش خویش سرمشق بگیرند.
وی در ادامه یادآور شد: حضرت فاطمه(س) به زنانی که علاقه و وقت خود را صرف امور دنیوی می کردند، می فرمود: «می دانید چرا من به آن چیزهایی(زیور و زینت) که شما دل می بندید دلبستگی ندارم. چون که من عشق معبود حقیقی را انتخاب کرده ام و من از دنیای شما سه چیز را دوست دارم یکی دیدار چهره رسول الله، تلاوت قرآن و انفاق در راه خدا.» البته این به آن معنا نیست که ایشان از زندگی مادی و دنیایی غافل بود و آن را قبول نداشت، بلکه به این مفهوم است که نسبت به مسائل مادی دلبسته نبود.
استاد حوزه علمیه جامعه الزهرا قم، برگزیدن میلاد حضرت زهرا(س) را به عنوان روز زن، انتخابی شایسته دانست و تاکید کرد: حضرت فاطمه (س) مایه افتخار و الگوی زنان جهان است و جایگاه زن در اسلام از این نکته مشخص می شود که این بانوی بزرگوار توانست به بالاترین مقام ممکن برسد بنابراین تمام زنان می توانند با توجه به استعداد و توان خود مسیر کمال و ارزش های انسانی را در پیش بگیرند و به سرمنزل مقصود برسند. زن به عنوان مربی انسان و تربیت کننده نسل آینده مسئولیت بزرگ اصلاح امور فرهنگی جامعه و پرورش معنوی انسان را بر عهده دارد که وظیفه مقدس و سنگینی محسوب می شود که در آیه های قرآن بارها به آن اشاره شده است.
حکیم زاده در پایان، در ارتباط با حضور اجتماعی زنان در جامعه و خانواده، بیان کرد: حضرت فاطمه(س) نیز هنگامی که لازم دید تا برای دفاع از مقام ولایت در مسجد مدینه سخنرانی و روشنگری کند، لحظه ای درنگ نکرد. پس برای حضور زنان در عرصه های مختلف جامعه منعی وجود ندارد. البته جایگاه اجتماعی زنان با مردان متفاوت است. زنان می توانند به مسئولیت فرهنگی و تربیتی خود در اجتماع جهت دهند و نقشی پررنگ تر از مردان ایفا کنند. یکی از مهم ترین نقش ها در جامعه و خانواده را می توان وظیفه تربیتی و اصلاحی دانست که به تعبیر امام خمینی(ره) هدف انبیاء نیز به شمار می رود و این مهم برعهده مادران قرار دارد.