عوامل موثر در اعتیاد به مواد مخدر

اعتیاد به مواد مخدر یک پدیده تام و کامل است . به همین جهت عوامل متعددی در بروز آن دخالت دارند که عبارتند از :

۱-معاشرت با افراد معتاد و دوستان معتاد و ناباب که ازمهمترین عوامل موثر در کشاندن افراد به اعتیاد است . زیرا بر اساس تحقیقات به عمل آمده توسط نگارنده و تحقیقفاتی که به وسیله ” کندل “(Kandel)ودیگران (۲) به عمل آ مده نشان می دهد که ۶۷ درصد معتادان به مواد مخدر ، بر اثر گروه همسالان و معاشران بوده است . این بدان جهت است که به نظر ” کلاین برگ ” روانشناس اجتماعی بزرگ ” اهمیت گروه همسالان درپرورش افراد به حدی است که غالبا برای نوجوانان مهمتر از توقعات پدر و مادر است .همجنین به عقیده ” بلوس ” (Blos) تائید یا عدم تائید گروه همسالان در انتخاب بهترین اعمال مطلوب ، به تدریج و بیش از پیش نیرو می گیرد و باشدت تمام سبب رفتار نوجوانان می شود

در نتیجه همان طور که بررسی نگارنده نشان می دهد ، بسیاری از معتادان قبل از اعتیاد یا دارای دوستان معتاد یا با معتادان در ارتباط بوده و معاشرت داشته اند که این مساله در میان نو جوانان و جوانان برجسته است . زیرا احساسی تر ند وزودتر تحت تاثیر قرار می گیرند .

۲-عوامل شخصیتی و روان شناختی : به این معنی که بعضی از شخصیت ها مستعد ترند . به عنوان نمونه ؛ افرادی که از حالات لدت طلبی ، عدم توان کنترل خواست ها و امیال (تیپ آندو مورفی شلدون ) ، هیجان جویی یا به نوعی از حالات افسردگی رنج می برند، استعداد بیشتری نسبت به اعتیاد دارند .( به بحث شخصیت معتادان در دنباله توحه فرمایند )

۳-مصرف سیگار و الکل : این مواد نیز عامل موثری در به اعتیاد کشاندن افراد به اعتیاد است و معمولا” به دروازه اعتیاد ، معروف می باشد . زیرابررسی حاضر و تحقیقات متعدد دیگر نشان می دهند که اکثریت معتادان قبل از اعتیاد ، سیگاری بوده اند .

۴-بیکاری : بیکاری و عدم بدست آوردن شغل ، یکی از معضلات اقتصادی ، سیاسی و اختماعی درهر جامعه است که می تواند موجب نا بسامانی های متعدد اجتماعی وخانوادگی و مبنای بسیاری از انحرافات و مفاسد گردد. به عبارت دیگر بیکاری ” ام الفساد ” است .

۵-عوامل خانوادگی : از قبیل وجود اعتیاد درخانواده ، نابسامانی و اختلافات خانوادگی اختلافات زناشویی ، طلاق ، سوء رفتار والدین با فرد در طی دوران کودکی ، بد سرپرستی ، تک سر پرستی ، بی سر پرستی به دلیل فقدان والدین که مو جب ضربات روحی وروانی شدید بر فرد می گذارد وموجب می شود تا زمینه مساعد برای کشاندن افرادبه سوی اعتیاد گردد.

۶- عوامل محیطی و اکو لوژیکی : از قبیل زندگی در محیط های نا سالم چون : حاشیه نشینی ، محلات آلوده شهری ، فراوانی مواد مخدر در محیط ، نبود امکانات تفریحی در محیط ، بالا بودن جرم و جنایت در منطقه چون اطراف راه آ هن و ترمینال های مسافربری . شهر های زیارتی و مهاجرپذیر چون : شهر قم و مشهد و کرج وتهران زندگی در مناطق حاشیه ای یاحاشیه نشینی ومهاجر نشین به علت عدم تجانس فرهنگی و عدم تر س از شناخته شدن و مناطق فقیر نشین و وجود گروه های خاص ونژادی و مناطق پر تردد و… ( به بحث مکتب شیکاگو در جامعه شناسی شهری منبع ذکر شده مراجعه فرمایند . تحقیق ما نیز همین موضوع را نشان می دهد .

۷- کمبود امکانات پر کردن و غنی کردن اوقات فراغت جوانان : نیز جوانان به گذراندن اوقات فراغت مناسب ، بنا به مقتضیات سنی ، از دیگران بیشتر است . به همین جهت چنا نچه این امکانات به انداره لازم وجود نداشته باشد و استفاده مناسب به عمل نیاید ، باعث می شود تا جوانان به لهو و لعب و خوشگذرانی و وقت گذرانی در خیابان ، در محله و سرکوچه با هر کس ونا کسی اوقات فراغت خودرا بگذراند . سیگاری تعارف شود ، متلکی بگوید و بشنود وبه هرزه دری و هرزه گویی بپردازد .ودر نتیجه سیگاری بکشدو سر انجام به اعتیاد روی آورد .

۸-رسانه های جمعی: تاثیر رسانه های جمعی به ویژه تلویزون ،ماهواره ها ، اینترنت، فیلم های سینمایی

سریال ها ودیگر رسانه ها چون : ویلبورد ها ، پوستر ها ، نوشته ها برروی دیوارهای خیابان و کوچه ها

و…: از لحاظ جامعه شناسی ارتباطات جمعی به ویژه به عقیده جامعه شناسانی چون :” مارشال مک لوهان “و “هارولد لاسول” چنان است که تمام شئونات زندگی ، گرایش ها ، نگرش ها ، طرز زندگی و جو فکری مردم در بر می گیرد و به تدریج و بدون آ نکه بدانیم تغییر می دهد و.” مغز شویی ” می کند .امااین تاثیر در میان گروه های سنی خاص نظیر : کودکان ، نوجوانان و جوانان بسیار بیشتر است و باعث می شوند که زودتر تحت تاثیر قرار گیرند و به تقلید از هنر پیشگان که معمولا” از لحاظ اخلاقی ضعیف هستند به پردازند و رفتار ها یی نظیر کشیدن سیگار ، نوشیدن مشروبات الکلی و اعتیاد به مواد مخدر روی آورند .

۹–گروه های سنی وجنسی ویژه : بررسی معتادان جامعه بر حسب توزیع سنی و جنسی متفاوت است . یعنی تمتم گروه های سنی مانند کودکان ، نو جوانان ، بزرگسالان و سالخوردگان به یک میزان به اعتیاد گرایش و آمادگی ندارند . بلکه در بین نوجوانان و مخصوصا جوانان این امر به مراتب بیشتر است . هم چنین بررسی ها نشان می دهد که که همواره میزان اعتیاد مردان از زنان بیشتر است .

۱۰- عوامل شغلی : مانند بیکاری ، شغل های نا پایدار و غیر امن ، محیط های شغلی آلوده ، مشاغل فصلی ، کار در مراکز دشوار و محل های پر خطر ، کار به صورت غیر مجاز و دور از نظارت سازمان های ذیصلاح و غیره در میزان اعتیاد افراد موثر است ولی به صورت یک قانون کلی و عام نیست . با اینهمه بیکاران ، هنرمندان و کسانی که به هنر های مبتذل می پردازند بیشتر به اعتیاد روی می آورند . هم چنین رانندگان کامیون و اتو بوس ها که مجبورند شب ها تا صبح کار کنند میزان اعتیاد بیشتر است که به گونه زیر است : بیکاران ۱۶ درصد- رانندگا ن ۱۶ درصد هنر مندان ۱۶ در صد – پیشه وران ۱۵ درصد – صنعتگران ۱۳ درصد مشاغل آزاد ۵ درصد زارع و کشاورز ۲ درصد محصل وارتشی ۱ درصد است .

۱۱-فقر و نیاز مادی : نیز در اعتیاد جوانان به مواد مخدر موثر است . به عبارت دیگر خانواده هایی که از جهت امکانات مالی در مضیقه هستند و برای تامین زندگی اقتصادی اعضای خود با دشواری های متعدد رو به رو هستند و لازم است تا جوانان به کارها ی خیابانی ( خیابان گرد ) و خیابان خواب به پردازند . زمینه بیشتری به سوی اعتیاد و فروش مواد مخدر دارند .ودر نتیجه به اعتیاد روی می آورند .

۱۲-عوامل اقتصادی : مانند رکود اقتصادی ، تورم ، فقر ، نا پایداری و عدم ثبات مالی و اقتصادی نیز در اعتیاد می توانند موثر باشند .

۱۳-نا برابری شرایط اجتماعی و اقتصادی : وجود تفاوت های اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی میان اقشار مختلف جامعه مانند : طرز تفکر طبقاتی و اجتماعی ، شکاف در آمد ، نا برابری د ر برخورد اری از منابع ثروت اجتماعی ، نا بسامانی عمیق در دستیابی به قدرت سیاسی ، درجات متفاوتی از فقر و محرومیت اجتماعی و امکانات متفاوت فرصت های زندکی ، در مجموع باعث می شوند که در فرد احساس تبعیض ، حرمان و سرخوردگی پیدا شود و موجب روی آ وردن فرد به سوی اعتیاد گردد . مسلم است که این اتفاق برای افراد و خانوادهایی روی می دهد که از جهت اراده و قدرت تجزیه و تحلیل و درک مسایل ضعیف هستند و برروی اعضای خود نظارت ندارند.

۱۴-فساد و فحشاء: آلودگی محیط اجتماعی ، به طور کلی و محیط خاص فرد به طور ویژه بر رفتارهای فردی و اجتماعی افراد اثر مخرب دارد .فساد جامعه از لحاظ اخلاقی ، سیاسی ، اجتماعی و فرهنگی مانند : وجود فحشاء ، الکلیسم ، گانگستریسم و آزادی کروه های انحرافی و یژه چون : هیپیسم ، پانکیسم و ریسسم و نظایر اینها درجامعه ، محیط را برای کشاندن جوانان به سوی اعتیاد آماده می سازد . در این شرایط است که جوانان چشم خود را بر واقعیات می بندند و زندگی خود را دائما در رو یاهای افراد بی مبالات ، فساد و چرتی و بنگی رها می سازندو از آنها الگو برداری می نمایند .

۱۵–عوامل فرهنگی : چون سست شدن باور های سنتی و مذهبی و بی اعتقادی به مبانی فرهنگی و ارزش ها ی ملی و میهنی و ،از دست دادن ” هویت فرهنگی وبه ویژه ملی “.و بها ندادن به آنها و برتر شمردن فرهنگ وتمدن دیگران و…ازجمله عواملی هستند که در اعتیاد موثرند. زیرا سنت ها ، آداب و رسومی هستند که از قدمت بیشتر و رواج افزون تر ی برخوردارند و جامعه بر اجرای دقیق آن ها تاکید می کند .علاوه بر آن سنت های اجتماعی در تحلیل تکوینی خود برای جواب گویی به یک نیاز اجتماعی به وجود آمده اند و به قول ” ویلفردو پارتو ” جامعه شناس ایتالیایی، در جامعه رسوب کرده اند وروح وروان مارا پرورش می دهند .به همین جهت چنانچه مورد کم توجهی قرار گیرند مو جب بروز انواع آسیب های اجتماعی ازجمله اعتیاد به مواد مخدر می گردند .

۱۶–ضعف اعتقادات مذهبی : به تحقیق ثابت شده است که اعتقادات دینی و مذهبی و اخلاقی و بر عکس ضعف بنیان های اخلاقی و باورداشتهای دینی ، زمنه را برای انحرافات اجتماعی و لغزش های فردی را فراهم می کند و آنان را به سوی فساد و اعتیاد می کشاند . جامعه ای که در آن معنویات و ارزش ها و هنجارهای دینی و مذهبی و اعتقادی ضعیف شده اعتیاد فزونی می گیرد و خود کنترلی از بین می رود .

۱۷-قشر بندی و طبقات اجتماعی : مطالعات اجتماعی حاکی از آنست که بنیه مالی ، ساختار اندیشگی و خرده فرهنگ قشری و طبقاتی انسان ها در اعمال و رفتار کلی آ نان تاثیر گذاشته و در کشیده شدن آ نان به سوی اعتیادنیز موثر است .

۱۸-رفاه زدگی : شواهد تجربی حاکی از آنست که رفاه بیش از حد در شرایطی که تقویت کننده های اعتقادی و فرهنگی ضعیف باشند و نظارت اجتماعی توسط خانواده صورت نگیرد موجب می شود تا تعدادی از جوانان این خانواده ها به سوی سرگرمی های انحرافی از جمله اعتیاد به مواد مخدر پیدا می کنند.

۱۹-شکست در زندگی : شکست در زند گی و هم چنین وقوع رویداد های مهم در زندگی افراد ، تاثیر شگرفی در جسم و روح افراد می گذارد و آنها را به طرف کجروی واعتیاد می کشاند . از آنجمله اند : شکست در بحصیل ،اخراج از مدرسه ، مردود شدن ، تجدیدی ، مشروط شدن ، شکست درعشق و ازدواج ،شکست درزندگی خانوادگی ، شکست در کارو اشتغال ، شکست در تجارت و مانند اینها .

۲۰-ناراحتی های روانی : وجود نا راحتی های روانی و اختلالاتی نظیر : افسردگی ، انزوا ، وسواس ، روان رنجوری ،، روان نژندی ، یاس، مردم گریزی و نظایر اینها در بروز انواع آ سیب های اجتماعی از جمله اعتیاد به مواد مخدر موثر است .

۲۱-عوامل مخیط تحصیلی : محیط و همکلاسی ها و عواملی چون محیط کلاسی نامناسب ، سیستم های آموزشی ضعیف و نا کار آمد و چه بسا نا مناسب وجود هم کلاسی های معتاد ، فشار و تهدید هم کلاسی ها ، ترک تحصیل از جمله عواملی هستند که در اعتیاد جوانان موثرند . درحالیکه محیط سالم مدرسه و دانشگاه یکی از عوامل بسیار قوی و باز دارنده در اعتیاد به مواد مخدر باشد .

۲۲-میزان تحصیلات : یکی دیگر از عواملی که در کشاندن افرادبه سوی اعتیاد و آسیب های دیگر اجتماعی موثر است ، میزان تحصیلات و آ گاهی های علمی و تحصیلی فرد است . به طوری که میزان اعتیاد در افراد بی سواد و کم سوادبیشتر از افراد تحصیلکرده دانشگاهی است .و بر طبق بررسی ما به گونه زیر است :

بی سواد ۱۹ درصد – ابتدائی ۳۲ درصد – متوسطه ۳۲ درصد – دیپلم و بالاتر از دیپلم ۴ درصد بوده است..

تهیه و تنظیم : کارشناس پلیس مبارزه با مواد مخدر استان اصفهان