کاخ هشت بهشت
کاخ هشت بهشت در میان باغ بلبل ، داخل مجموعه دولتخانه دوره صفوی در زمان حکومت شاه سلیمان (در نیمه دوم قرن ۱۱ هجری قمری) ساخته شده است . موقعیت ممتاز باغ و عمارت هشت بهشت به گونه ای بوده که ورودیهای باغ از کلیه اضلاع آن انجام می گرفته است . در جنوب باغ هشت بهشت در زمان شاه سلطان حسین ، مجموعه مدرسه و کاروانسرا و بازارچه احداث گردیده است .
نام هشت بهشت عمدتاً در اصطلاح زمان خود ، به معنای هشتی یا ورودی بهشت بوده است . عمارت هشت بهشت در دو طبقه و بر روی یک کرسی با ازاره سنگی ساخته شده و ترکیب احجام و فضاهای معماری به گونه ای ماهرانه و متناسب انجام گرفته است . در وسط ساختمان ، فضای اصلی و مرکزی قرار دارد که در پلان به صورت هشت ضلعی است . ارتباط دو طبقه از طریق دو دستگاه راه پله انجام می گیرد کلیه سطوح ایوانهای هشتی مرکزی ، اتاقها و راهروها ، با سبکهای متنوعی تزیئن شده است . از جمله خصوصیات منحصر به فرد این عمارت ، حوض مروارید و آبشار ایوان جنوبی است که آب آن از حوض فوقانی تأمین شده است .
پل خواجو
در قسمت شرق رودخانه زاینده رود و پل خواجو از آثار دوره صفویه در سال ۱۰۶۰ هجری ، مصادف با زندگی شاه عباس دوم احداث شده است . پل خواجو در طراحی قدیم برای چندین منظور در نظر گرفته شده است . قسمت فوقانی برای حرکت سریع و عبور کالسکه ها و چهارپایان بوده در حالی که بخش تحتانی عمدتاً برای حرکت آرام و توقف و تأمل عابرین پیاده بوده است . قسمت زیرین تماماً از سنگ و ملات ساروج ساخته شده و دهانه های عبور آب به صورت بند با تخته های قطور چوبی قابل کنترل بوده و با بستن کامل دهانه ها سطح آب در قسمت غربی پل بالا آمده و دریاجه کوچکی را به وجود می آورد . در سمت شرقی ، پلکانهای سنگی انسان را تا حد تماس با آب به پائین هدایت می کند . ضمن اینکه این پلکانها خود محلی برای نشستن و لذت بردن از مناظر طبیعی می باشد . در قسمت مرکزی پل ، عمارت بیگلربیگی در طبقه فوقانی و در دو طرف راهروی پل برای پذیرائی و تشریفات رسمی ساخته شده است که اطاقهای آن در دوره های مختلف با نقوش رنگ طلائی تزئین گردیده است .
سی وسه پل
زمانی که اصفهان به عنوان مرکز حکومت دولت صفویه انتخاب می گردد ، جهت گسترش شهر به طرف جنوب متمایل می شود . و عنصر مهم شهرسازی در آن طرح ، محور چهار باغ بوده که از دروازه دولت به سوی جنوب احداث می گردد و حدود شش کیلومتر طول آن بوده است . این خیابان الزاماً از رودخانه عبور می نماید و بدین جهت معماران آن زمان، پل الهوردیخان را که به سی و سه پل معروف می باشد بر روی زاینده رود و منطبق بر محور چهارباغ ایجاد می نمایند . زمان احداث پل درحد فاصل سالهای ۱۰۰۸ تا۱۰۱۱ هجری قمری بوده و طول آن سیصد متر و عرض آن ۱۴ متر می باشد . این پل از معماری بسیار زیبا و متناسب برخوردار است ، نظم طولانی دهانه های آن ، ابهت و وقار خاصی در آن به وجود آورده است . در طرفین سطح فوقانی ، دو راهروی سرپوشیده ساخته شده که هم در زمستان و هم در تابستان سرپناه مطمئنی برای عابرین می باشد . پل الهوردیخان را می توان نتیجه مطلوب ترکیب فنون در مهندسی با هنر معماری محسوب کرد .
کلیسا و موزه وانک
در قرن یازدهم هجری ، تعدادی از ارامنه ساکن در ارمنستان فعلی به اصفهان منتقل گشته و در دهکده ای در جنوب غرب اصفهان سکونت داده شدند . نام آن دهکده را جلفا گذاشتند . پادشاهان صفوی براساس فرامینی ککه صادر کردند ، آزادیهای مذهبی برای آنها را تضمین نمودند و این اقلیت ارامنه را مورد حمایت قراردادند . در بین ساکنان جلفا ، تجار و افرادی که دانش فنی آن دوران را دارا بودند ، وجود داشتند . با کمک و مساعدت تجار ارمنی چند کلیسا از جمله کلیسای وانک احداث گردید . اکنون جلفا بخشی از شهر اصفهان محسوب می گردد . کلیسای وانک یکی از زیباترین کلیساهای ایران است که دارای آمیخته ای از معماری ارانی و اروپائی می باشد . داخل کلیسا تزئینات هنری از جمله گچبری ، نقاشی و طلاکاری وجود دارد . در کنار کلیسا ، موزه با ارزشی وجود دارد که در آن تابلوهای نفیس نقاشی ، کتب خطی و سایر اشیا نفیس هنری دیده می شود .
آتشگاه
کوه آتشگاه در ۷ کیلومتری غرب اصفهان در همان مسیر منارجنبان قراردارد . ارتفاع این کوه حدود ۱۶۸۰ متر از سطح دریا است . در زمان ساسانیان یک آتشکده در بالای این کوه احداث شده است . ساختمان از خشتهای بسیار بزرگ و ضخیم ساخته شده است . جایگاه و محل روشن نگه داشتن آتش هنوز در بین خرابه های بالای کوه دیده می شود و این بنا یکی از معدود بناهای مربوط به دوران قبل از اسلام است .
منارجنبان
منارجنبان یکی از آثار تاریخی مشهور ایران است که در ۵ کیلومتری غرب اصفهان در جاده اصفهان به نجف آباد قراردارد . ساختمان دارای یک ایوان و دو مناره است . قبر عبداله این محمد ابن محمود یکی ازچهره های شاخص قرن ۸ هجری در این بنا قراردارد . احداث این بنا همزمان با دوران حکومت ایلخانیان مغول می باشد . این بنا از نقطه نظر معماری ، دارای ارزش فراوانی است . یکی از ویژگیهای این بنا این است که اگر یکی از مناره ها تکان داده شود ، مناره دوم و تمام ساختمان تکان و حرکت بسیار محسوس دارد . ارتفاع ایوان از سطح زمین ۱۰ متر و ارتفاع مناره ها ۵/۱۷ متر می باشد . مسئله بسیار مهم این است که این بنا را برای تکان دادن نساخته اند وتکان دادن زیاد آن موجب ویرانی بنا می گردد .
مسجد حکیم
مسجد حکیم اصفهان یکی از مساجد بسیار نفیس چهار ایوانه است که در فاصله سالهای ۱۰۵۱ تا۱۰۷۳ هـ .ق مقارن با سلطنت شاه صفی و شاه عباس دوم به همت طبیب حکیم محمد داوودخان ملقب به تقرب خان بر روی ویرانه های مسجد جامع جور جیراز بناهای قرن چهارم هجری ساخته شده است . براساس کتیبه های موجود ، معمار این بنا محمدعلی بن ستاد علی بیک اصفهانی است . آنچه مسجد حکیم را در عداد مساجد بسیار نفیس دوران صفویه قرار می دهد ، ارزشهای خاص معماری ، کتیبه های متعدد آن است که به دست استاد محمدرضا امامی ، خوشنویس نامدار عصر صفویه تحریر شده است . از دیگر قسمتهای دیدنی این بنا می توان به محراب بسیار زیبایی که با مقرنسها و کتیبه ها که به خط ثلث بر زمینه لاجوردی تزئین یافته است اشاره کرد .
مسجد سید
مسجد سید بزرگترین و مشهورترین مسجد اصفهان از قرن سیزدهم هجری است که به دستور(حجت الاسلام حاج سیدباقر شفتی ) از علمای بزرگ امامیه که در دوره سلطنت محمدشاه قاجار می زیسته بنا شده است ، در تزئینات کاشیکاری با طرح گلدان و منظره هائی که نمایش داده شده است . رنگ قرمز روشن نقش عمده ای دارد و این همان رنگی است که در مساجد دیگر دوره قاجار مانند مسجد رحیم خان و مسجد رکن الملک نیز مشاهده می شود . آرامگاه (سید حجه الاسلام ) که بسیار مجلل و باشکوه بنا شده است ، در گوشه شمال شرقی صحن مسجد قرار دارد . در این مسجد تاریخهای متعددی از سال ۱۲۵۵ تا۱۳۱۱ هجری دیده می شود که کتیبه های آن به خط محمدباقر شریف شیرازی است . تزئینات داخل گنبد آرامگاه ، از نوع تزئینات گچبری ، آئینه کاری و طلاکاری است که به همراه ضریح نقره و طلاکوب آن با خطوط بسیار زیبا از قسمتهای تماشائی این مسجد می باشد .
گنجینه های هنرهای تزئینی
گنجینه (موزه) هنرهای تزئینی ایران در عمارت تاریخی ، رکیب خانه قراردارد . که در اوایل قرن ۱۱ هـ .ق مقارن با سلطنت شاه عباس اول در میان مجموعه بناهای دولتخانه صفوی احداث و به عنوان محل نگهداری لوازم سوارکاری و یراق آلات مرکب سلطنتی مورد استفاده قرار می گیرد . این عمارت در دوره قاجار ، اندونی ظل السلطان حاکم اصفهان بوده و در دوره پهلوی نیز به عنوان اداره و ثبت احوال مورد استفاده قرار داشته است . این گنجینه مشتمل بر بخشهای مختلف خوشنویسی از قبیل آثار خطی و کتابت ، جلد سازی و نگارگری و آثار لاکی ، بافته ها و رودوزیهای سنتی ، فلزکاری ، آثار چوبی ، سفال و آبگینه می باشد که یادگارهای نفیس و ارزشمندی از دوره صفوی و قاجاریه را در بر می گیرد .
کاروانسرای عباسی ، واحد اقامتی و پذیرائی جدید
در قرن یازدهم هجری که در دوران صفویه ، در سراسر ایرذان و در نقاط بسیار حساس ، کاروانسراهای بسیار زیبا احداث گردید که در نوع خود در جهان بی نظیر هستند . در حقیقت می توان گفت کاروانسراهای مورد نظر برای توسعه گردشگری به ویژه جهانگردی تجاری مورد استفاده قرار می گرفت و اماکن بسیار مناسبی برای اقامت و مبادله کالا به حساب می آمدند . از قرن ۱۲ هجری به بعد این کاروانسراها مورد بی مهری قرار گرفتند و بسیاری ازآنها نیمه ویران شدند . به دلیل مکان مناسب کاروانسراها و استحکام آنها تعدادی از آنها جهت استفاده های مختلف بازسازی شدند . از جمله تبدیل یک کاروانسرا در درون شهر اصفهان به یک هتل بی نظیر و زیبا . در طی سه سال گذشته به ابتکار ریاست سازمان ایرانگردی آقای مهندس معزل الدین تعدادی از این کاروانسراها مورد مرمت و بازسازی قرار گرفتند تا آنها را به اماکن اقامتی و پذیرائی برای گردشگران ایرانی و خارجی آماده کنند . از جمله کاروانسرای عباسی در ۴۰ کیلومتری جاده اصفهان به تهران یکی از آنهاست که در آینده بسیار نزدیک نه تنها به عنوان یک اثر تاریخی بلکه به عنوان یک واحد اقامتی و پذیرائی که دارای فضائی بسیار زیبا سنتی و آرامش بخش می باشد . به تأسیسات جهانگردی اصفهان اضافه می گردد . با تداوم این ابتکار نه تنها کاروانسراهای عباسی از ویرانی کامل نجات می یابند بلکه به صورت تأسیسات اقامتی و پذیرائی مورد نیاز در گوشه گوشه ایران ظاهر می شود . شرحی که در این نقشه راهنما آمده است بسیار مختصر و تنها مورد تعدادی از آثار تاریخی و جاذبه های جهانگردی شهر اصفهان می باشد . در این شهر یش از ۲۰۰۰ اثر تاریخی به ثبت رسیده وجود دارد که امکان معرف یهمه آنها امکان پذیر نیست لذا از گردشگران عزیز تقاضا می شود برای کسب اطلاعات درباره سایر آثار تاریخی و جاذبه های جهانگردی به دفتر اطلاع رسانی این سازمان واقع در میدان امام جنب عمارت تاریخی عالی قاپو و یا با تلفن ۲۲۸۴۹۱ تماس حاصل فرمائید .
مهمانسرای عباسی ، موزه هنرهای تزئینی دوران معاصر
یکی از کاروانسراهای قرن ۱۱ هجری که در مرکز اصفهان قرار داشت به یک مهمانسرای بسیارمجلل و زیبا تبدیل شده است . ضمن مرمت کاروانسرا با همان بافت اصلی و سنتی بخشهای جدیدی هم به این کاروانسرا اضافه شده است . برای تزئین قسمتهای مختلف این کاروانسرا از بسیاری از هنرهای تزئینی که طی قرون گذشته در بناهای تاریخی اصفهان به کار گرفته شده بودند الهام گرفته شده است و با یاری صدها استاد و هنرمند ایرانی که در زمینه هنرهای تزیئنی دارای دانش و تجربه کافی بودند این مهمانسرا به یک موزه تبدیل گردیده است . قسمتهای مختلف این مهمانسرا به شکل زیبا و بی نظیری تزئین شده و این مکان تنها یک مهمانسرا نیست بلکه گنجینه ای از هنرهای تزیئنی دوران معاصر است . دیدار از این مجموعه زیبا را به گردشگران عزیز توصیه می کنیم .
گلستان شهدای اصفهان
مکان مقدس و متبرکی است که در یک نگاه ، عظمت ایثار دلاوران به خاک خفته عاشقان اسلام و را تداعی می کند . فداکاری مردم اصفهان در جنگ تحمیلی و ارادت آنان به خاندان عصمت و طهارت نشان داد که در صدر مبارزین به حق برای اسلام و عظمت جمهوری اسلامی ایران تلاشی نمودند که امروز همگان بر آن الگوهای ایثار و مقاومت سر تعظیم فرود می آورند . گلزار شهدای اصفهان همه روزه میعادگاه دیدار کنندگان و عاشقان اسلام است ، و یاد و خاطر سرداران رشید اسلام و عشقی که در وجود آنان بوده ، فضای گلزار شهدا را عطر آگین می سازد .
کاخ چهلستون
عمارت چهلستون در اوایل قرن ۱۱ هـ .ق در میان باغ و مجموعه بناها و کاخهای محوطه دولتخانه صفوی ساخته شده است . این عمارت عمدتاً به منظور پذیرائی رسمی از میهمانان و سفرای خارجی ، طی سه مرحله و طبق یک طرح واحد ساخته شده است . مرحله اول ـ تالار اصلی و بزرگ . مرحله دوم ـ ایوان آئینه و اطاقهای طرفین آن . مرحله سوم ـ ایوان ستوندار که از هجده عدد ستون و سقف چوبی تشکیل شده است . نام چهلستون به نشانه کثرت ستونها و انعکاس تصویر بیست ستون در آب استخر است .
نقاشیهای دیواری چهلستون زیر نظر هنرمند نامدار عصر صفوی ، رضا عباسی با خصلت بزرگنمائی به شیوه مینیاتورهای ایرانی انجام گرفته است . چهار تابلو بزرگ داخل سالن ، صحنه هایی از میدانهای جنگ و مجالس پذیرائی پادشاهان صفوی را نشان می دهد . دو تابلو بزرگ میانی از الحاقات بعدی با موضوعات مشابه است که به قلم صادق نقاشباشی (هنرمند دوره قاجار) ترسیم شده است . متأسفانه بسیاری از نقاشیهای دوره صفوی در زمان حکومت ظل سلطان ، تخریب گردیده است . از اشعار دلپذیر نجیب کاشانی که به (خط محمد صالح اصفهانی) بر پیشانی ایوان ستوندار مرقوم گردیده ، چنین مستفاد می گردد که این عمارت بی نظیر در اوایل قرن ۱۲ هـ.ق دچار آتش سوزی گردیده و در زمان شاه سلطان حسین صفوی تعمیر شده است .
میدان نقش جهان (میدان امام)
یکی از زیباترین میدانهای جهان به طول حدود ۵۱۲ متر و عرض ۱۶۰ متر است که در اطراف آن اطاقهائی در دو طبقه با یک اندازه و شکل احداث شده است . تعداد چهار اثر تاریخی بی نظیر در اطراف میدان قراردارد . عمارت عالی قاپو ـ مسجد امام ـ مسجد شیخ لطف اله و سر درب بازار قیصریه ، در وسط میدان اصلی ، زمین و دو دروازه سنگی چوگان بوده است . میدان امام امروزی یکی از مراکز خرید صنایع دستی و همچنین محل برگزاری بسیاری از مراسم ملی و مذهبی می باشد . در هر هفته نماز پرشکوه جمعه در این میدان برگزار می گردد .
بازار قیصریه
سردرب قیصریه در شمال میدان اما (نقش جهان) ساخته شده است . این سردرب ، یکی از زیباترین نقاشیهای مربوط به دوران صفویه را نشان می دهد . از این سردرب ، وارد یکی از زیباترین بازارهای جهان می شویم . این بازار در دوران صفویه مرکز فروش کالاهای گران قیمت بوده است و نمایندگان شرکتهای خارجی در این مکان دارای حجره هائی بوده اند . بازار اصفهان یکی از بزرگترین بازارهای ایران است که دارای قسمتهای مختلف می باشد و در هرقسمت کالاهای خاصی را به فروش می رسانند . برای مثال قسمت صنایع دستی ، طلا و نقره ، قالی ، کفش و غیره . بازدید از همه قسمتهای بازار ساعتها به طول می انجامد
عمارت عالی قاپو
این کاخ در قرن یازدهم هجری در شش طبقه احداث شده است . هر طبقه تزئینات هنری خاصی را دارا می باشد . از قسمتهای مهم این کاخ ، ایوان طبقه سوم ، حوض مسی در ا“ و تالار پذیرائی همین طبقه که با زیباترین نوع نقاشی و گچ بری تزئین شده است . تالار موسیقی طبقه ششم و تزئینات گچبری بی نظیر آن و اغلب کارهای هنری به وسیله رضا عباسی هنرمند مشهور آن دوران انجام شده است .
مسجد امام
در جبهه جنوبی میدان نقش جهان ـ (میدان امام) ـ یکی از زیباترین مساجد جهان اسلام قراردارد که به دستور شاه عباس اول ، توسط استاد علی اکبر اصفهانی احداث گردیده است . در مرحله اول سردرب اصلی و جلوخان ورودی با دو مناره خارجی مسجد ساخته می شود . درب مسجد با ورقهای نقره و طلا تزئین گردیده و مربوط به دوره شاه صفی ، جانشین شاه عباس اول است . در داخل مسجد یک حیاط اصلی و مرکزی ، با چهار ایوان و دو حیاط فرعی جانبی قراردارد . گنبد خانه جنوبی به صورت دو پوش اجرا گردیده و فضای بین این دوگنبد حدود ۱۲ متر ارتفاع دارد . ارتفاع گنبد خارجی از کف مسجد ۵۰ متر می باشد . کتیبه های مسجد، توسط خطاطان و خوشنویسان معروف دوران صفویه مانند : علیرضا عباسی ، عبدالباقی تبریزی ، محمدصالح اصفهانی و محمدرضا امامی مزین شده است . تمام سطوح جرزها و دیوارها و گنبد و مناره ها و طالقنماهای داخلی و خارجی مسجد از کاشیهای هفت رنگ و مرعق پوشیده شده است . نقوش این کاشیکاریها (گل و بوته ها) به صورت مجرد و رمزی ظاهر می شود .
مسجد شیخ لطف اله
در ضلع شرقی میدان امام (نقش جهان) مسجدی قراردارد که در زمان شاه عباس اول صفوی ، هنگام احداث میدان و همراه با بناهای اطراف آن به منظور محل عبادت و حوزه تدریس مرحوم شیخ لطف اله ، که از علما و روحانیون بزرگ جبل عامل در لبنان بوده ، ساخته شده است . ساختمان مسجد در سال ۱۰۱۱ هـ .ق آغاز و در سال ۱۰۲۸ به پایان رسیده است . این مسجد دارای یک شبستان زیرزمینی است که کف گنبدخانه را از سطح زمین بالاتر قرارداده است . به خاطر استفاده های خاص علمی ـ مذهبی از این مسجد ، نیازی به احداث حیاط و مناره نبوده است . گنبد بر روی هشت طاق جناغی قرار گرفته و لبه این طاقها با کاشیهای پیچ به رنگ فیروزه ، تزئین یافته است .
سطوح داخلی به ویژه محراب مسحد شیخ لطف اله از شاهکارهای بی نظیر هنر کاشیکاری هفت رنگ و معرق است. در محراب دو کتیبه وجود دارد که عبارت ذیل بر آنها نوشته شده است : عمل فقیرحقیر محتاج به رحمه خدا محمد رضا بن استاد حسین بنا اصفهانی .
این نوشته مبین آن است که استادان و هنرمندان و سازندگان بناهای آن زمان در مقابل قدرت جان آفرین تسلیم فرود آورده و هرگز نخوت و تکبر به وجودشان راه نیافته است .
مسجد جامع اصفهان
مسجد جامع اصفهان در گوشه شمال غربی میدان قدیم احداث گردیده است . مسجد اولیه درکنار روستای قدیمی یاوان و احتمالاًُ بر روی یک بنای مربوط به قبل از اسلام احداث گردیده است .
شهر اصفهان در سال ۲۴ هجری ، دین مبین اسلام را می پذیرد و اولین مسجد رادر محل فعلی با ابعادی محدودتر در سال ۱۵۶ هجری می سازد . در قرن سوم هجری به علت گسترش شهر و ازدیاد جمعیت ، مسجد وسیعتری بر روی مسجد اولیه پایه ریزی می گردد . عمده ترین سبک معماری به کار رفته در مسجد مربوط به دوره سلجوقی ، به شیوه رازی است . در این شیوه کاربرد آجر و ایجاد نماهای آجری با طرحهای گره در حد اعلاء مهارت و زیبائی در نمای داخلی و خارجی گنبدهای خاکی و نظام الملک ظاهر گشته است . گچ بری محراب او لجایتو ، تزئینات کاشیکاری و خطوط بنائی و مقرنس سازی های مختلف ایوانها همراه با کتیبه های خط کوفی و ثلث ، نشانگر کوشش و علاقه هنرمندان اصفهانی در بنای این مسجد می باشد . مسجد جامع اصفهان را می توان ، به حق دایره المعارف معماری و یادگارهای با ارزش تاریخی ، فرهنگی و هنری شهر اصفهان محسوب نمود و به خاطر همین ارزشهای نهفته اش ، حفاظت و مراقبت از آن ، از جمله وظائف دینی ، ملی و فرهنگی همگان تلقی می گردد .
شهر اصفهان در سال ۲۴ هجری ، دین مبین اسلام را می پذیرد و اولین مسجد رادر محل فعلی با ابعادی محدودتر در سال ۱۵۶ هجری می سازد . در قرن سوم هجری به علت گسترش شهر و ازدیاد جمعیت ، مسجد وسیعتری بر روی مسجد اولیه پایه ریزی می گردد . عمده ترین سبک معماری به کار رفته در مسجد مربوط به دوره سلجوقی ، به شیوه رازی است . در این شیوه کاربرد آجر و ایجاد نماهای آجری با طرحهای گره در حد اعلاء مهارت و زیبائی در نمای داخلی و خارجی گنبدهای خاکی و نظام الملک ظاهر گشته است . گچ بری محراب او لجایتو ، تزئینات کاشیکاری و خطوط بنائی و مقرنس سازی های مختلف ایوانها همراه با کتیبه های خط کوفی و ثلث ، نشانگر کوشش و علاقه هنرمندان اصفهانی در بنای این مسجد می باشد . مسجد جامع اصفهان را می توان ، به حق دایره المعارف معماری و یادگارهای با ارزش تاریخی ، فرهنگی و هنری شهر اصفهان محسوب نمود و به خاطر همین ارزشهای نهفته اش ، حفاظت و مراقبت از آن ، از جمله وظائف دینی ، ملی و فرهنگی همگان تلقی می گردد .
