ناپایداری شهرها با پیروی کورکورانه از مدل‌های توسعه/ نیازمند تحول در تفکر هستیم
به گزارش پایگاه خبری سرمایه گستران، رشد و تحول سریع شهرها در قرن اخیر به‌ویژه طی چند دهه گذشته موجب رواج طرح‌های شهری برای موزون ساختن توسعه‌ای شهرها شده است و کشورهای صنعتی و پیشرفته به عنوان نخستین کشورها اقدام به طرح‌ریزی برای شهرهای خود کردند؛ در ایران نیز رشد و توسعه شهری هر چند با تأخیر آغاز شد اما در عمل دربرگیرنده همان مشکلاتی است که شهرهای غربی با آن روبه‌رو بودند و این در حالی است که اعتقاد به بهبود محیط یکی از سرچشمه‌های ایده و برنامه‌ریزی شهری و شاید مهمترین ایدئولوژی ثابت و استوار آن است.
بررسی آسیب‌های طرح‌های توسعه شهری یکی از اقدامات اساسی برای اصلاح روندهای نادرست آن و رفع مشکلات طرح‌های جامع است، زیرا با نگاهی منتقدانه به چگونگی تهیه، اجرا و محتوای طرح‌ها می‌توان مشکلات را شناخت و راهکارهایی برای رفع آنها مطرح و عملیاتی کرد.
درک تحولات و فرایندهای مربوط به شهر و شهرسازی نیازمند واقع‌گرایی در تدوین اهداف و برنامه‌ها در مقیاس ملی، منطقه‌ای و محلی و پرهیز از ارائه طرح‌های خیالی و آرمانی جهت هماهنگ کردن شهرنشینی و شهرسازی در کشور و جلوگیری از بروز ناهنجاری‌ها و نابسامانی‌ها در محیط شهری است، چرا که آنچه تاکنون در کشور اتفاق افتاده، تقدم شهرنشینی بر شهرسازی و پیروی طرح‌های شهری از فرایندهای شهرنشینی برای کاهش مشکلات بوده است.
برنامه‌ریزی و توسعه پایدار شهری مفاهیم و دیدگاه‌های مطرح شده مربوط به آن را به‌طور کلی مورد بحث قرار داده است که به دیدگاه استراتژی و نقش برنامه‌ریزان در توسعه پایدار شهری پرداخته است و به فرایند شهری شدن و ساختار شهرنشینی در کشورهای جهان سوم اشاره می‌کند که حاشیه‌نشینی را به عنوان چالشی فراروی توسعه پایدار شهری مورد بررسی قرار می‌دهد، لذا با توجه به اهمیت این موضوع گفت‌وگویی را با ام‌البنین علی‌اصغری، کارشناس شهرسازی انجام داده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
شهرسازی ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
رشد فزاینده جمعیت جهان آثار اساسی و اغلب فاجعه‌آمیزی بر زیستگاه‌های طبیعی کره زمین داشته است، مصرف بی‌رویه منابع تجدیدناپذیر انرژی، تخریب جنگل‌ها و انقراض گونه‌های گیاهی و حیوانی از جمله این آثار است؛ بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که گرم شدن کره زمین که بر اثر رشد جمعیت، شهرنشینی و مصرف بی‌رویه و غیر مسئولانه به وقوع پیوسته است، شهرها را مورد تهدید جدی قرار داده و خسارات جبران‌ناپذیری بر آب و هوای جهان وارد کرده است.
به‌نظر می‌رسد توسعه پایدار به خوبی با اهداف مقاصد شهرسازی نوین سازگار باشد و می‌توان به‌عنوان وسیله مؤثری برای تحقق اهداف پایدار از آن استفاده کرد.
شهرسازی ما به تبعیت از الگوی کلاسیک توسعه و پیروی کورکورانه از مدل‌های کلیشه‌ای توسعه شهری که نسبت به شرایط و خصوصیات بومی بی‌اعتنا است، نه تنها شرایط ناپایداری را در شهرها پدید آورده، بلکه ناپایداری مناطق اطراف را نیز به دنبال داشته است؛ به‌نظر می‌رسد توسعه پایدار به خوبی با اهداف مقاصد شهرسازی نوین سازگار باشد و می‌توان به‌عنوان وسیله مؤثری برای تحقق اهداف پایدار از آن استفاده کرد.
توسعه شهرهای امروزی به چه پارامترهایی نیاز دارد؟
بسیاری از دانشمندان، تحلیل‌گران و حتی سیاست‌مداران معتقد هستند که تغییر وضعیت کنونی شهرها به سوی پایداری، مستلزم یک تحول در تفکر با یک تغییر بنیادی در نحوه فکر و عمل است اما کمتر کسی پا را از این فراتر گذاشته و خصوصیات و راهکارهای عملیاتی چنین تحولی را بیان کرده است.
تعاریف و اهداف پایداری و شناخت کاربرد مفهوم پایداری در توسعه شهری، راه‌ها و زمینه‌های تحقق عملی پایداری در شهرها را مورد بررسی قرار می‌دهد و چارچوب مناسبی برای این امر ارائه می‌کند.
بی‌تردید شهرنشینی بستر و موتور محرکه بی‌بدیلی برای ظهور و بروز توسعه و تغییرات اجتماعی است، واقعیتی که رویکردهای نظری گوناگون، چه بسا معارض با یکدیگر، بر آن اجماع دارد، چنان‌که از منظر اصحاب علوم اجتماعی نظم‌گرا، شهرگرایی بنا به سهمی که در گسترش انفکاک (جدایی) اجتماعی دارد و هم از نظر تضاد گرایان که بر سهم و نقش نیروهای اجتماعی متکثر و بهره‌مند از منافع ناهمگون تاکید دارند، از آن به مثابه فرایندی که منبع و سازوکاری برای توسعه و تغییر است یاد می‌شود.
ابعاد توسعه شهری کدامند؟
مفهوم توسعه پایدار با تاکید بر توسعه و چشم‌اندازهای شهری توسعه پایدار به معنای حرکت بر محور انسان است و این نوع توسعه امکان بهره‌مندی عادلانه مردم از پیشرفت‌های اقتصادی و اجتماعی، حفظ و توسعه محیط و پایداری و جامعیت توسعه را در پی دارد.
به‌طور کلی، توسعه پایدار ایجاد توازن بین پیشرفت اقتصادی، اجتماعی بلندمدت با محیط است، توسعه پایدار در محیط‌های شهری که در حال حاضر بخش عمده‌ای از جمعیت را به خود اختصاص داده است و سطح مصرف و آلودگی در آن بسیار بالاتر از محیط زیستی دیگر است، اهمیت بیشتر پیدا می‌کند، به همین دلیل ضمن تاکید بر این عوامل، راهکارهای دستیابی به اهداف توسعه پایدار را می‌کاود.
مطرح شدن توسعه پایدار به عنوان شعار اصلی هزاره سوم نیز ناشی از اثرات شهرها بر گستره زیست کره و ابعاد مختلف زندگی انسانی است.
توسعه سریع شهری، در چند دهه معاصر از ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و محیطی زندگی بشر را تحت تأثیر قرار داده است؛ مطرح شدن توسعه پایدار به عنوان شعار اصلی هزاره سوم نیز ناشی از اثرات شهرها بر گستره زیست کره و ابعاد مختلف زندگی انسانی است.
بدون شک بحث از پایداری و توسعه پایدار بدون توجه به شهرها و شهرنشینی بی‌معنی خواهد بود؛ شهرها به عنوان عامل اصلی ایجادکننده ناپایداری در جهان به شمار می‌روند و در واقع پایداری شهری و پایداری جهانی هر دو مفهومی واحد هستند، بر این اساس با توجه به پیچیدگی ذاتی شهرها و ابعاد مختلف تأثیرگذاری آنها، شناخت عوامل اصلی و کلیدی برای دستیابی به پایداری شهری، ضروری به نظر می‌رسد.
منبع خبر : ایمنا
