هشدار درباره بحران جمعیت: فرصت ۷ ساله برای نجات

رئیس مرکز بهداشت استان اصفهان، در نشست خبری به مناسبت هفته ملی جمعیت هشدار داد: ۶ تا ۷ سال آینده، آخرین فرصت برای بهره‌گیری از ظرفیت باروری متولدان دهه ۶۰ و مدیریت بحران جمعیتی کشور است.

حمید گله‌داری، تأکید کرد : پس از این بازه زمانی، اصلاح ساختار سنی جمعیت با دشواری‌های جدی روبه‌رو خواهد شد و نرخ تولد باید در برخی استان‌ها تا دو برابر افزایش یابد تا کشور به نرخ جانشینی مطلوب (۲.۱ فرزند به ازای هر زن) برسد.

جزئیات بحران و عوامل کاهش فرزندآوری

گله‌داری با اشاره به آمار نگران‌کننده سقط جنین، اعلام کرد: ۲۱ درصد سقط‌ها ناشی از عدم تمایل به فرزندآوری و ۲۰ درصد به دلیل مشکلات مالی است.

 وی با بیان اینکه سالانه ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار سقط غیرقانونی در کشور رخ می‌دهد ، افزود :  هم‌اکنون ۴ میلیون نفر از جمعیت کشور تک‌فرزند هستند. میانگین نرخ باروری در استان اصفهان نیز از ۱.۸۷ در سال ۱۳۹۵ به ۱.۲۵ در سال ۱۴۰۲ کاهش یافته که زنگ خطری جدی محسوب می‌شود.

برنامه‌های حمایتی و اقدامات اجراشده

رئیس مرکز بهداشت استان اصفهانردر ادامه  به برخی برنامه ه ای حمایتی و اقدامات اجرا شده در راستای رشد جمعیت کشور اشاره کرد :

• حمایت مالی: تاکنون ۱,۴۱۳ کودک زیر ۵ سال تحت پوشش کمک‌ هزننه  ماهانه یک  تا ۵ میلیون تومانی قرار گرفته‌اند.

• مراکز مشاوره: با همکاری وزارت نفت و جامعه پزشکی، ۱۳ مرکز مشاوره «نفس» در شهرستان‌ها راه‌اندازی شده که منجر به تولد ۲۲۸ نوزاد از ۶۶۳ مراجعه ثبت‌شده شده است.

• تسهیلات ویژه: ارائه وام‌های فرزندآوری، حمایت مسکنی از مادران دارای سه فرزند، مرخصی تحصیلی برای دانشجویان باردار و احداث خوابگاه‌های دانشجویی مناسب از جمله مشوق‌های در حال اجراست.

• خدمات درمانی:برای مادران باردار ایرانی، کلیه خدمات زایمان طبیعی در مراکز دولتی رایگان است. ۹۰ درصد هزینه درمان ناباروری  در مراکز دولتی و ۷۰ درصد در مراکز خصوصی توسط دولت پرداخت می‌شود. همچنین ۴۰ روانشناس جدید به سیستم بهداشت اضافه شده است.

نقش حوادث در کاهش جمعیت مولد

رئیس مرکز بهداشت اصفهان با اشاره به تأثیر تصادفات جاده‌ای بر جمعیت مولد کشور، از ثبت ۲۰,۰۴۰ فوتی و ۸۰۰ هزار مصدوم در سال خبر داد و خواستار توجه جدی به برنامه‌های پیشگیرانه مانند «پویش نه به تصادف» شد.

همکاری بین‌دستگاهی و فرهنگ‌سازی

گله‌داری بر لزوم مشارکت تمام نهادها برای تغییر روند جمعیتی تأکید کرد و گفت: «در مجمع سلامت استان، موضوع جوانی جمعیت با حضور مسئولان کشوری و استانی بررسی شد.» وی افزود: فرهنگ‌سازی، ارائه مشوق‌های مؤثر و رفع موانع اقتصادی از جمله راهکارهای کلیدی است

ضرورت فرهنگ سازی برای افزایش نرخ رشد جمعیت

پژمان عقدک، مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان نیز با اشاره به بررسی جمعیت و تأثیر آن بر برنامه‌های توسعه اظهار کرد: بیشترین آمار تولد در کشور مربوط به دهه ۶۰ بوده، اما در دهه‌های بعدی این روند تغییر کرده است. اگر فرهنگ‌سازی مناسبی در مناطق روستایی انجام شود، می‌توان نرخ رشد جمعیت را افزایش داد. این موضوع از جمله برنامه‌های اولویت‌دار است که بر ازدواج و تولد تأکید دارد. دستگاه‌های مختلف خدمات متنوعی به خانواده‌ها ارائه می‌دهند، از جمله کمیته امداد، اداره کار و دانشگاه علوم پزشکی.

وی اضافه کرد: کمیته امداد از کودکان تا سن دو سالگی و هفت سالگی حمایت‌هایی ارائه می‌دهد. اداره کار نیز تعاملاتی با نهادهای اجتماعی برای ارائه خدمات به نوزادان دارد. ستاد فرمان امام و بنیاد برکت نیز در این زمینه کمک‌هایی ارائه کرده‌اند. همچنین، تسهیلاتی مانند وام‌های فرزندآوری و کمک‌هزینه‌های مربوط به تأمین شیر خشک در برنامه‌های حمایتی قرار دارد.

 نقش آموزش و مشاوره در بهبود فرزندآوری

مریم فاتحی‌زاده، مدیرکل دفتر امور بانوان و خانواده استانداری اصفهان نیز اظهار کرد: در جلسات متعدد با وزارت مسکن، تلاش شده است تا زیرساخت‌های لازم برای اجرای پروژه‌های مسکن ملی و جهانی فراهم شود. این اقدامات شامل تأمین زمین، توسعه خدمات شهری و ایجاد تسهیلات مناسب برای خانواده‌ها است.

وی افزود: تحقیقات نشان می‌دهند که تغییرات فرهنگی، به‌ویژه در شهرهای بزرگ، نقش مهمی در کاهش نرخ فرزندآوری دارند. بسیاری از زنان جوان تمایل بیشتری به ادامه تحصیل و پیشرفت شغلی دارند و اولویت مادر شدن برای برخی کاهش یافته است. همچنین، فشار اجتماعی از سوی خانواده‌ها برای فرزندآوری کاهش یافته و نگرش به تعداد فرزندان متفاوت شده است.

مدیرکل دفتر امور بانوان و خانواده استانداری اصفهان با تأکید بر نقش آموزش و مشاوره در بهبود فرزندآوری ادامه داد: برنامه‌هایی برای آگاهی‌بخشی به خانواده‌ها در زمینه فرزندآوری و اهمیت آن تدوین شده‌اند. پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی مانند مطالعات انجام‌شده به بررسی روند تغییرات اجتماعی در این حوزه پرداخته‌اند، همچنین مهدکودک‌ها می‌توانند نقش مؤثری در تغییر نگرش‌ها و آماده‌سازی کودکان برای خانواده‌پذیری ایفا کنند.

فاتحی‌زاده بیان کرد: برای مادران باردار ایرانی، کلیه خدمات زایمان طبیعی در مراکز دولتی رایگان است. ۹۰ درصد هزینه‌های زایمان دولتی و ۷۰ درصد هزینه‌های زایمان خصوصی توسط دولت پوشش داده می‌شود، همچنین حمایت‌های گسترده‌ای برای درمان ناباروری ارائه شده که مراجعه به مراکز دولتی برای درمان را تسهیل می‌کند.

وی توضیح داد: برنامه‌های آموزشی مرتبط با سلامت، از جمله آموزش رانندگی برای نوجوانان، به کاهش تصادفات کمک کرده‌اند. همچنین، حمایت‌های درمانی برای بیماران نخاعی و آسیب‌دیدگان سوانح به‌طور گسترده در حال اجراست.

 

کشور در مسیر سالمندی قرار دارد

مصطفی رضایی،  معاون فنی معاونت بهداشت دانشکاه علوم پزشکی اصفهان با اشاره به سیاست‌های افزایش جمعیت و نهضت فراگیر ملی نیز گفت: استاندار و مسئولان سیاسی و امنیتی به‌طور جدی پیگیر سیاست‌های مرتبط با افزایش جمعیت هستند. برنامه‌های متعدد در حال اجراست تا با بهبود شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، رشد جمعیت به سطح مطلوب برسد.

وی افزود: مطالعات جمعیتی ایران نشان می‌دهد که کشور در مسیر سالمندی قرار دارد و در سال ۲۰۵۰ ایران پیرترین کشور منطقه خواهد شد. نرخ باروری در سال‌های اخیر کاهش چشمگیری داشته و از ۳.۹۵ در دهه ۹۰ میلادی به ۱.۷۴ در ۱۳۹۹ شمسی رسیده و این روند در کنار افزایش میانگین سنی جمعیت، زنگ خطر کاهش توان داخلی جمعیت را به صدا درآورده است.

معاون فنی معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان ادامه داد: برای بهبود وضعیت جمعیتی، اقدامات گسترده‌ای انجام شده است. از جمله این اقدامات می‌توان به تأسیس مراکز درمان ناباروری دولتی و خصوصی، تأمین ۹۰ درصد هزینه‌های درمان ناباروری در مراکز دولتی و ۷۰ درصد در مراکز خصوصی، افزایش کلاس‌های آمادگی زایمان از ۷۸ کلاس حضوری به ۲۳ کلاس مجازی، و ارائه تسهیلات ویژه برای مادران باردار اشاره کرد. همچنین، مشاوره‌های فرزندآوری نقش مؤثری در تغییر نگرش‌ها داشته‌اند، به‌طوری که ۷۸ درصد از مراجعه‌کنندگان از تصمیم خود برای سقط منصرف شده‌اند.

رضایی گفت: با وجود این اقدامات، چالش‌های متعددی همچنان باقی مانده‌اند. فرهنگ‌سازی و حمایت اقتصادی از خانواده‌ها برای فرزندآوری، تأمین اعتبار برنامه‌های مرتبط با جوان‌سازی جمعیت، و مقابله با تک‌فرزندی از جمله مسائلی هستند که نیازمند همکاری همه‌جانبه دستگاه‌های اجرایی است. اگر سیاست‌های حمایتی به‌درستی اجرا شوند، کشور می‌تواند مسیر رشد جمعیتی مطلوب را دنبال کند و از ورود به بحران سالمندی جلوگیری نماید.

وی تبیین کرد: بحث یارانه‌ها و کمک‌های حمایتی توسط کمیته امداد و وزارت رفاه انجام می‌شود. وظیفه سیستم بهداشتی، شناسایی و معرفی افراد نیازمند به ارگان‌های حمایتی است تا بتوانند از این خدمات بهره‌مند شوند.

انتهای پیام