به گزارش خبرگزاری سرمایه گستران از قم، صبح پانزدهم خرداد ۱۳۴۲ در حالی چهره بر مردم ایران گشود که شبی پر از حادثه و التهاب را پشت سر گذرانده بود؛ هنوز بسیاری از مغازه‌ها کرکره‌ها را بالا نکشیدند و هنوز بسیاری از مردم از خواب بیدار نشدند که زمزمه‌هایی در شهر قم و سپس پایتخت شنیده شد. نیمه شب گذشته وقتی ایران در خواب بود، یعنی یک روز پس از سخنرانی تاریخی مدرسه فیضیه قم، ایادی رژیم پهلوی با گستاخی و البته ترس، دزدانه و بزدلانه وارد منزل حاج آقا روح الله خمینی شدند و شبانه او را به تهران منتقل کردند.
این خبر کافی بود که دل‌های خسته از شرایط استبدادی و آگاه از دسیسه‌ها و دغل بازی‌های حکومت، آرام نگیرند و به جوش و خروش بیایند. همزمان با دستگیری امام، آیات عظام حاج آقا حسن قمی در مشهد، حاج شیخ بهاالدین محلاتی در شیراز و تعدادی از علما و وعاظ در تهران و برخی از شهرها دستگیر شدند. با انتشار وسیع و سریع این خبر بلافاصله بازار تهران تعطیل شد و دانشجویان تهران با تعطیل کردن کلاس‌ها به‌تظاهرات پرداختند، مردم نیز به تدریج در میدان‌های اصلی و اطراف بازار و خیابان‌های نزدیک به میدان ارک تجمع کردند و با شعار «یا مرگ یا خمینی» به تظاهرات پرداختند.
علاوه بر تهران، در روز ۱۵ خرداد عده‌ای از دهقانان اطراف ورامین و عده‌ای از اهالی کَن نیز با شنیدن خبر دستگیری امام خمینی، کفن‌پوش و با شعار «یا مرگ یا خمینی» به سمت تهران حرکت کردند که در طول راه بر اثر تیراندازی نیروهای نظامی تعداد زیادی از آنان شهید شدند.
در قم نیز مردم بلافاصله به طرف منزل امام خمینی و از آن‌جا به همراه حاج آقا مصطفی، به طرف حرم حضرت معصومه (س) حرکت کردند. حاج آقا مصطفی در سخنرانی کوتاهی شرح حادثه را برای مردم بازگو کرد، مردم نیز با شعار «یا مرگ یا خمینی» فریاد اعتراض سر دادند و ضمن درگیری با نیروهای نظامی و انتظامی، کلانتری منطقه سه قم را محاصره کردند. گفته می‌شود رژیم شاه که در سرکوب قیام ناتوان بود، با فرستادن هواپیمای بمب‌افکن به قم قصد داشت در صورت لزوم شهر را بمباران کند.
شهرهای دیگر همچون اصفهان و شیراز نیز شاهد حضور گسترده آزادگان برای آزادی رهبر دینی و سیاسی شأن بود. هیئت دولت بلافاصله با تشکیل جلسه سعی کرد تا شرایط را به نیروهای خارجی نسبت دهد اما تاریخ را نمی‌توان با بیانیه و سخنرانی از دل دولتی دست نشانده شخص شاه تحریف کرد.
علما و روحانیون از شهرستان‌های مختلف دست به مهاجرت زده و هنوز ۳۵ روز از قیام ۱۵ خرداد و دستگیری امام خمینی نگذشته بود که گروهی از آن‌ها وارد تهران شدند. به دنبال این اقدام علما، شاه تصمیم گرفت جلو مهاجرت را بگیرد و مانع ورود دیگر روحانیون به تهران شود. دولت به هواپیمای حامل سید محمد هادی میلانی، که عازم تهران بود، دستور بازگشت داد و بعضی از علما را مجبور به بازگشت به شهرهای خودشان کرد. اما دیری نگذشت که در این سیاست تجدیدنظر شد و مهاجرت علما ادامه یافت. با حضور مهاجران در تهران، آن‌ها دست به تشکیل جلسات متعددی زدند و آمادگی خود را برای مقابله با اقدامات حکومت اعلام کردند. جو عمومی نیز به نفع علما بود و مردم از آن‌ها حمایت می‌کردند. در نتیجه، شاه به‌ناچار عقب‌نشینی کرد و با اعلام عدم آسیب‌رسانی به امام خمینی، اجازه داد که نمایندهٔ علما شخصاً با سید روح الله خمینی ملاقات کند. بدین ترتیب، جو عمومی با آزادی موقت سید روح الله خمینی و یارانش آرام گردید و مهاجرت ۱۴ روزهٔ علما با موفقیت پایان پذیرفت.
خون‌های ریخته شده جوانان ایران بر سنگ فرش شهرها قلب این آب و خاک را برای شکل دادن نهضتی عظیم‌تر در سال‌های بعد آبیاری کرد. شجاعتی که مردم مؤمن ایران درمقابله گلوله تفنگ و تانک‌ها از خود نشان دادند ۱۵ خرداد را به قیامی تاریخی تبدیل کرد.
قیام پانزده خرداد در کشورهای همجوار نیز بازتاب زیادی داشت. شیعیان پاکستان به حمایت از امام خمینی تظاهرات کردند و با مقابله پلیس پاکستان مواجه شدند. شیخ محمود شلتوت، رئیس دانشگاه الازهر مصر، اقدام مستبدانه دولت ایران را علیه رهبران مذهبی تقبیح کرد. جراید غربی نیز با درج گزارش‌هایی به ریشه‌یابی واقعه پرداختند، از جمله روزنامه لوموند پاریس در ارزیابی خود، علت قیام را بی‌عدالتی و بحران اقتصادی و فساد در دستگاه حکومتی ذکر کرد و یادآور شد که از نظر مردم اصلاحات شاه تحت تأثیر امریکایی‌ها بوده است.
روزنامه ایزوستیا ارگان رسمی دولت شوروی در حمایت از اصلاحات شاه به روحانیان تاخته آنان را مرتجع خواند. دفاع مطبوعات شوروی از برنامه‌های اصلاحی شاه مسرت خاطر وی را فراهم ساخت. روزنامه اورشلیم پُست در واکنش به حوادث ایران اظهار امیدواری کرد که این جریان در روابط ایران با اسرائیل اثر نامطلوبی نخواهد داشت و «دولت ایران اجازه نخواهد داد که سیاست خارجی او را عوام‌فریبان دیکته کنند.»
در ۱۵ فروردین ۱۳۴۳، پس از سالگرد واقعه فیضیه و پیش از ماه ذیحجه و محرم، امام خمینی پیام آزادی خود را دریافت کرد و از قیطریه خارج شده و به منزل خود در قم منتقل شد. خبر آزادی او موجی از شادی آفرید و دیدارکنندگان را از قم و شهرهای دیگر، به سمت منزل او روانه ساخت. دولت نیز آزادی امام خمینی را نتیجه علایق مذهبی حکومت و احترام به مقامات روحانی تفسیر کرد.
امام خمینی روز ۱۵ خرداد را، چون عاشورا روز عزای عمومی ملت مظلوم دانست و روز حماسه و تولد جدید اسلام و مسلمانان نامید.
در بخشی از کتاب صحیفه نور آمده است که امام خمینی در نخستین اعلامیه خود پس از آزادی از مصیبت پانزده خرداد یاد کرد و اظهار داشت که «تا ملت عمر دارد غمگین در مصیبت ۱۵ خرداد است» و در سالگرد حادثه نیز همراه با چند تن از مراجع تقلید، پانزده خرداد را روز عزا اعلام کردند.
این قیام که برخی منابع شهدای آن را صدها تن و برخی دیگر هزاران تن عنوان می‌کنند هرساله از سوی رهبر کبیر انقلاب گرامی داشته می‌شد و حتی پس از انقلاب اسلامی نیز در تقویم رسمی کشور ثبت شد تا نسل‌های آینده بدانند آنچه امروز به دستشان رسیده، خون بهایی عظیم برایش پرداخت شده است.
منبع خبر : ایمنا
