به گزارش خبرگزاری سرمایه گستران، در دل بافت تاریخی شیراز، جایی میان حافظه جمعی مردم از پهلوانی و نقالی، صدای زنگ مرشد در «زورخانه پولاد» خاموش شده است، سقفی که زمانی سایه‌بان مردانگی و مرام بود، حالا پنج سال است که سوراخ شده و زیر غبار فراموشی نفس می‌کشد، بنایی با ۲۰۰ سال قدمت، گرفتار میان وعده‌های بی‌سرانجام، سکوت مسئولان و تهدید تغییر کاربری شده است.
زورخانه پولاد که در کنار مسجد وکیل و بازار وکیل، ابتدا به‌عنوان آب‌انبار در اواخر دوره زندیه ساخته و بعدها به یکی از پنج زورخانه فعال و قدیمی کشور تبدیل شد، اکنون در خاموشی کامل به سر می‌برد، سقف آسیب‌دیده، مالکیت نیمه‌مشخص و وضعیت بلاتکلیف این بنای ارزشمند، نمادی نامناسب از برخورد با بخشی از فرهنگ ملی و معنوی ایرانیان است.
سیدحسن حسینی، رئیس هیئت ورزش‌های زورخانه‌ای استان فارس طی دو سال پیاپی با واژگانی مشابه وضعیت زورخانه را شرح داده است، او در اردیبهشت ۱۴۰۳ گفته بود: «اگر زورخانه پولاد ثبت ملی شود، دیگر تهدیدی مثل تغییر کاربری شامل آن نخواهد شد».
این جمله در فروردین ۱۴۰۴ نیز با کمی تغییر تکرار شد، بدون آنکه حتی یک گام عملی در مسیر ثبت ملی یا تملک رسمی بنای تاریخی برداشته شده باشد.
زورخانه‌ای که از سال ۱۳۹۸، نیمی از آن به مالک شخصی واگذار شده و گفته می‌شود این تملک با هدف تبدیل آن به فضای تجاری پیگیری شده است، نیمه دیگر یا بی سند است یا بی‌صاحب، در نتیجه، میراثی با هویت مشترک و ارزش ملی، میان وعده‌ها، مکاتبه‌ها و اختلافات مالکیتی معلق مانده است.
از خلیل عقاب تا میل‌های خاک خورده
زورخانه پولاد تنها یک بنای تاریخی نیست، درون این مکان، اسطوره‌هایی همچون زنده‌یاد خلیل عقاب، محمدکاظم دلاوری، ملاعلی سیف و محمدعلی کلاهی پرورش پیدا کرده‌اند، مرشد محمود خداپرست با زنگ و ضرب دل‌ها را گرم می‌کرد اما امروز، تنها چیزی که از آن دوران باقی مانده، میل‌های خاک‌خورده و سقفی پوسیده است.
این زورخانه در سال ۱۳۹۹ با تهدید جدی تغییر کاربری روبه‌رو شد، با وجود بازدیدهای دیپلماتیک همچون شین‌ایچی کیتا اوکا، مشاور نخست‌وزیر ژاپن و سفیر کبیر این کشور در سال ۱۳۹۳ که نشان‌دهنده اهمیت بین‌المللی این مکان بود، تاکنون هیچ اقدام مؤثری برای صیانت آن انجام نشده است.
محمد ثابت اقلیدی، مدیرکل میراث فرهنگی استان فارس زورخانه‌ها را دارای دو وجه می‌داند، یکی وجه کالبدی و معماری همچون زورخانه آستانه و زورخانه پولاد و دیگری ورزش زورخانه‌ای به‌عنوان میراث ناملموس فرهنگی.
وی با تأکید بر اهمیت این اماکن می‌گوید: «صیانت، توسعه و گسترش این میراث ارزشمند در هر دو جنبه از اولویت‌های ماست» اما به‌رغم این اظهارات، ثبت ملی زورخانه پولاد همچنان معلق است و اقدام مشخصی از سوی میراث فرهنگی برای خرید سه دانگ آن یا تأمین بودجه مرمت صورت نگرفته است.
ورزش زورخانه‌ای که امروز با افتخار در فهرست میراث ناملموس یونسکو ثبت شده، در زادگاه‌های تاریخی خود رو به زوال است، هیئت‌های ورزشی و سازمان‌های فرهنگی، در حالی از فرهنگ پهلوانی سخن می‌گویند که نمادهای آن زیر سقف‌های پوسیده فراموش می‌شوند.
اگرچه هفدهم شوال در تقویم ایران به‌عنوان «روز ملی فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای» ثبت شده و به ما نبرد شجاعانه امام علی (ع) در جنگ خندق را یادآوری می‌کند، اما به نظر می‌رسد این یادآوری فقط در قالب مناسبت‌های رسمی باقی مانده، نه در صیانت از مکان‌هایی که این منش‌ها در آنها زنده می‌شده‌اند.
به گزارش سرمایه گستران، نجات زورخانه پولاد، نجات یک بنای آجری نیست، نجات بخشی از هویت فرهنگی، تاریخی و اجتماعی شیراز است، آئین‌های زورخانه‌ای، ترکیبی از ادبیات، عرفان، ورزش و اخلاق بوده‌اند، ارزش‌هایی که در گذر زمان، همچنان می‌توانند نسل‌ها را تربیت کنند. حالا، اما زمان اندکی برای بازگرداندن زندگی به این بنا باقی مانده است.
زورخانه پولاد اگر امروز نجات پیدا کند، فردا می‌تواند نه‌فقط جاذبه‌ای برای گردشگران بلکه مدرسه‌ای برای آموزش منش و مردانگی به نسل‌های جدید باشد.
منبع خبر : ایمنا
