به گزارش خبرگزاری سرمایه گستران از یزد، این استان به عنوان نگین درخشان میراث فرهنگی ایران با برخورداری از هزاران بنای تاریخی ثبت‌شده در فهرست‌های ملی و جهانی و شهر یزد که در فهرست میراث جهانی یونسکو جای دارد، همواره جایگاهی ویژه در حوزه صیانت از هویت تاریخی کشور داشته است.
با این حال، قرار گرفتن در تقاطع سنت و مدرنیته، این استان را با چالش‌هایی در زمینه حفظ و احیای بافت‌های تاریخی روبه‌رو کرده است، در سال‌های اخیر، اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان یزد اقدامات مؤثری را در راستای مقابله با تخلفات ساختمانی و مرمت‌های غیرفنی در این حوزه انجام داده است.
بر اساس آمارهای رسمی، تاکنون بیش از ۱۳۷۰ مورد اخطار مربوط به تخریب، دخل و تصرف، مرمت‌های غیرتخصصی و ساخت‌وسازهای غیرمجاز در بافت‌های تاریخی استان صادر شده که از این میان، ۱۱۱۴ مورد به شهرستان یزد اختصاص داشته است.
این پیگیری‌ها منجر به توقف ۱۳۰۲ مورد تخلف، پلمب ۵۲ پروژه و در مواردی نیز دستگیری متخلفان شده است، با وجود این تلاش‌ها، مداخلات غیراصولی، مرمت‌های سلیقه‌ای و فقدان استانداردهای یکپارچه، همچنان بسیاری از آثار ارزشمند معماری را در معرض تهدید قرار داده‌اند، در چنین شرایطی، تدوین و اجرای نظام‌نامه فنی مرمت، می‌تواند با ایجاد زبانی مشترک میان مرمت‌گران، ناظران و دستگاه‌های اجرایی، نقش تعیین‌کننده‌ای در نجات آخرین فرصت‌های باقی‌مانده برای حفظ بافت‌های تاریخی ایفا کند.
نبود چارچوبی واحد در اجرای مرمت به تخریب برخی از بناهای تاریخی منجر شده است
احسان راد، کارشناس مرمت و میراث فرهنگی در یزد با بیان اینکه نبود چارچوبی واحد در سال‌های گذشته منجر به تفاوت‌های گسترده در کیفیت و روش‌های مرمت‌ها شد، به خبرنگار سرمایه گستران می‌گوید: در برخی موارد، این بی‌نظمی‌ها حتی به تخریب ناخواسته بناهای تاریخی انجامید، معتقد هستیم تدوین نظام‌نامه فنی، اجرایی برای مرمت آثار تاریخی می‌تواند با تعریف استانداردهای شفاف از مداخلات غیراصولی جلوگیری کند و هماهنگی بین نهادهای مرتبط را افزایش دهد.
وی با بیان اینکه فرایند تدوین این نظام‌نامه، روندی پرچالشی بود، می‌افزاید: از سال ۱۳۹۸ با تصویب قانون حمایت از بناهای تاریخی، قرار شد وزارت میراث فرهنگی با دانشگاه شهید بهشتی همکاری کند، اما خروجی کار با نیازهای واقعی مرمت هم‌خوانی نداشت، در یزد با پیگیری انجمن صنفی مرمت و اداره کل میراث فرهنگی، پیش‌نویسی تهیه شد که پس از بررسی‌های کارشناسی و تأیید شورای عالی نظارت استان به وزارت‌خانه ارسال شد، با وجود تأکید رئیس‌جمهور وقت در سفر به یزد، اجرای پایلوت آن به دلیل پیچیدگی‌های اداری متوقف ماند تا اینکه در آذر ۱۴۰۳ نسخه نهایی توسط هیئت وزیران تصویب شد.
این کارشناس مرمت و میراث فرهنگی یزد با بیان اینکه سه هدف کلیدی این نظام‌نامه فنی، هماهنگی بین ذی‌نفعان همچون (مشاوران، مجریان و ناظران)، کاهش دخالت‌های سلیقه‌ای در پروژه‌ها و ارتقای کیفیت مرمت از طریق مستندسازی و نظارت علمی‌است، ادامه می‌دهد: در این نظام‌نامه برای بناهای خرد مقیاس هم ساختار مشخصی تعریف شده تا هیچ زاویه‌ای از مرمت نادیده نماند.
راد در پاسخ به این سوال که اجرای این نظام‌نامه چه مزایایی برای شهری مثل یزد دارد، می‌گوید: یزد به عنوان یک شهر جهانی، نیازمند مدیریت یکپارچه میراث است، این سند با شفاف‌سازی فرایندها، از موازی‌کاری نهادها می‌کاهد و به مالکان بناهای تاریخی اطمینان می‌دهد، همچنین با آموزش نیروهای محلی و استفاده از مصالح بومی، اقتصاد مرمت را رونق می‌بخشد.
وی در رابطه با چالش‌های پیش‌روی اجرای این طرح می‌گوید: مهم‌ترین چالش برای این طرح، هماهنگی بین دستگاه‌ها همچون شهرداری، میراث فرهنگی و صنوف است، البته بخش طراحی سازوکار و صدور گواهی صلاحیت برای مرمت‌کاران و جلب اعتماد بهره‌برداران نیز در این طرح نیاز به زمان دارد.
کارشناس مرمت و میراث فرهنگی در یزد ادامه می‌دهد: در هر حال موفقیت نظام‌نامه منوط به سه عامل آموزش مستمر، نظارت علمی و مشارکت نهادهای حاکمیتی است، امیدوارم با اجرای آن، شاهد حفظ اصالت بافت تاریخی یزد و الگوسازی برای سایر شهرهای کشور باشیم
نجات‌بخشی قلعه عزآباد اشکذر، الگویی نوین در حفاظت از میراث فرهنگی
سیدمحمد رستگاری، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان یزد نیز با تاکید بر اهمیت رعایت اصول فنی مرمت و نظام‌نامه‌های اجرایی مرمت در پروژه‌های مرمتی به خبرنگار سرمایه گستران می‌گوید: فعالیت‌های مرمتی در ابنیه تاریخی حتماً باید با بررسی علمی و کارشناسی باشد.
وی با اشاره به رعایت نظام‌نامه فنی مرمت در فرایند مرمت درِ ورودی قلعه تاریخی و ارزشمند روستای عزآباد در شهرستان اشکذر به عنوان نمونه‌ای که در آن نظام فنی لحاظ شده است، می‌افزاید: در این مجموعه یک کارگاه مطالعاتی، پژوهشی و اجرایی به منظور نجات‌بخشی قلعه با مشارکت اساتید دانشگاه، دانشجویان، فارغ‌التحصیلان رشته‌های مرمت و معماری، جامعه محلی، سازمان‌های مردم نهاد به ویژه سازمان مردم نهاد این روستا، شکل گرفت.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اضافه می‌کند: برای این بنای تاریخی کارهای تکمیلی و اجرایی بر اساس نظرات کارشناسی و در قالب تیم‌های مجرب شامل استادکاران و اهالی روستا انجام شد که الگویی مستمر برای دیگر بناها است.
مدیرکل میراث فرهنگی یزد بر تأکید بر توسعه این الگوی مرمتی در دیگر ابنیه‌های تاریخی ادامه می‌دهد: ما باید رعایت اصول فنی، نظام‌نامه‌های اجرایی و نظام‌نامه فنی مرمت را مدنظر قرار دهیم و با نظارت نسبت به بازسازی ابنیه تاریخی کل نقاط استان اقدام کنیم.
رستگاری با بیان اینکه این رویکرد باید در کل استان گسترش پیدا کند و به صورت مستمر در تمام شهرستان‌ها و روستاها، بناهای میراث فرهنگی و تاریخی پیاده‌سازی شود، تصریح می‌کند: نمونه‌های موفق گذشته مرمت اصولی در شهرستان تفت و روستای شواز انجام گرفت، در حال حاضر نیز چندین مورد در شهرستان و روستاها، جامعه محلی اعلام آمادگی کردند، هر کجا که جامع محلی و سازمان مردم نهاد میراث فرهنگی بستر را برای حضور تیم آماده کنند حتماً تیم دانشگاهی و اجرایی حضور پیدا می‌کنند و اقدامات لازم انجام می‌شود.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان می‌گوید: در کنار این اقدامات مرمتی و فرهنگ‌سازی در اجرای طرح‌های مشارکتی، در سال‌جاری در سطح استان پروژه‌های شاخصی هم مدنظر اداره کل میراث قرار دارد و با مشارکت هم‌افزایی بین‌بخشی با دستگاه‌ها انجام می‌شود.
رستگاری با بیان اینکه در سال‌جاری در شهر یزد با مشارکت شهرداری یزد اقدامات بسیار خوبی را انجام می‌شود، ادامه می‌دهد: برای پروژه‌های مختلف تأمین اعتبار لازم توسط هر دو بخش صورت گرفته است و به زودی اقدامات اجرایی و تکمیلی در برج و باروی شهر یزد، بازار یزد، مجموعه شاه طهماسب و چهارراه بعثت انجام می‌شود.
به گزارش سرمایه گستران، استان یزد با دارا بودن بافت‌های تاریخی منحصربه‌فرد، نیازمند توجه ویژه و برنامه‌ریزی دقیق برای حفظ این میراث ارزشمند است، اقدامات اخیر اداره کل میراث فرهنگی از جمله صدور اخطارهای قاطع، اجرای پروژه‌های مشارکتی و تدوین نظام‌نامه فنی مرمت، نشان‌دهنده عزم جدی مسئولان برای مقابله با تخلفات و ارتقای کیفیت مرمت بناهای تاریخی است، با تداوم این روند و مشارکت جامعه محلی، می‌توان امیدوار بود که یزد به عنوان الگویی موفق در حفاظت از میراث فرهنگی به کشور و جهان معرفی شود.
منبع خبر : ایمنا
