به گزارش خبرگزاری سرمایه گستران از گیلان، ماسوله، بهشت پلکانی ایران، یکی از زیباترین و تاریخی‌ترین شهرهای استان گیلان است که با معماری پلکانی منحصر به فرد و طبیعت چشم‌نواز، سالانه میزبان گردشگران فراوانی از داخل و خارج کشور می‌باشد. این شهر که در دامنه کوه‌های شیب‌دار واقع شده، با پشت‌بام‌هایی که به عنوان پیاده‌رو استفاده می‌شوند، ساختاری بی‌نظیر در ایران و جهان دارد.
مسئولان میراث فرهنگی و مدیریت شهری با تلاش‌های مستمر، به‌ویژه در کاوش‌های باستان‌شناسی، مرمت بناهای تاریخی، احیای موزه‌ها و ساماندهی فضاهای گردشگری، گام‌های مهمی در جهت ثبت جهانی ماسوله برداشته‌اند. همکاری هیئت‌های باستان‌شناسی داخلی و خارجی، از جمله متخصصان چینی، نشان‌دهنده اهمیت این منطقه در سطح بین‌المللی است.
با این حال مشکلات زیرساختی از جمله نبود گاز شهری، چالش‌های تأمین انرژی و مسئله ترافیک سنگین در ایام پیک گردشگری، همچنان گریبانگیر ماسوله بوده طرح‌های ساماندهی ترافیک و توسعه پارکینگ‌ها در دست اجرا است اما به دلیل پیچیدگی‌های مربوط به بافت تاریخی، روند اجرایی با کندی مواجه شده و نیاز به برنامه‌ریزی دقیق برای توزیع بهتر گردشگران در طول سال و تأمین زیرساخت‌های لازم، به‌ویژه در حوزه انرژی و حمل‌ونقل، از مهم‌ترین اولویت‌های پیش روی مدیریت شهری و میراث فرهنگی است تا بتوانند جایگاه ماسوله را به عنوان یک میراث جهانی پایدار حفظ کنند.
ولی جهانی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان گیلان به خبرنگار سرمایه گستران می‌گوید: قدمت ماسوله به دوره هزاره اول قبل از میلاد می‌رسد و این شهر تاریخی در سال ۱۳۵۴ به شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی ثبت شده است و در حال حاضر در شرف ثبت جهانی در فهرست یونسکو قرار دارد.
اعزام هیئت باستان‌شناس چینی برای کاوش ماسوله
وی می‌افزاید: به‌زودی هیئتی پنج‌نفره از باستان‌شناسان کشور چین وارد ایران خواهند شد و از هفتم خرداد در ماسوله مستقر می‌شوند.؛هیئت ایرانی نیز از اول خرداد فعالیت‌های خود را آغاز کرده است و مأموریت اصلی این گروه‌ها، کاوش یک محوطه باستانی در ماسوله به منظور تقویت پرونده ثبت جهانی این شهر است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان خاطرنشان می‌کند: اطلاعات باستان‌شناسی پیشین ما عمدتاً درباره بافت تاریخی شهر ماسوله بود، اما در سال‌های اخیر توانستیم با انجام کاوش‌هایی در ارتفاعات ۲۵۰۰ متری به کوره‌های آهنگری باستانی دست پیدا کنیم. این یافته‌ها نشان می‌دهد که ماسوله و مناطق اطراف آن در گذشته یکی از مراکز مهم آهنگری منطقه بوده‌اند.
کشف کوره‌های آهنگری باستانی در ماسوله
جهانی ادامه می‌دهد: بر اساس شواهد به‌دست‌آمده، ماسوله تنها محدود به تولید محلی نبوده بلکه بخشی از آهن مورد نیاز استان‌های اطراف را نیز تأمین می‌کرده است؛ حتی در برخی مناطق، گلوله‌های توپ مربوط به دوره قاجار کشف کرده‌ایم که حاکی از نقش نظامی و صنعتی این منطقه در گذشته است.
وی یادآور می‌شود: در حال حاضر سه موزه در ماسوله فعال است؛ موزه عون‌بن‌علی، موزه میراث فرهنگی و اولین آسیاب آبی شمال کشور که به عنوان جاذبه‌ای گردشگری احیا شده است؛ همچنین شش واحد از خانه‌های تاریخی تخریب‌شده با اعتبار دو میلیارد تومان در حال مرمت و بازسازی هستند.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان، تصریح می‌کند: قدیمی‌ترین مسجد ماسوله یعنی مسجد قنبرآباد که در اثر برف سنگین سال‌های گذشته آسیب دیده بود، در سال ۱۴۰۳ به‌طور کامل مرمت شد و هم‌اکنون آماده بهره‌برداری است.
جهانی اضافه می‌کند: با همکاری شهرداری و فرمانداری، چادرها و سازه‌های غیرمتناسب در شهر جمع‌آوری و ساماندهی شده‌اند؛ همچنین چشمه‌های درون شهری احیا و فضاسازی شده‌اند تا شهروندان و گردشگران بتوانند از آب شرب طبیعی بهره‌مند شوند؛ تمام این اقدامات با مصالح طبیعی مانند سنگ لاشه بومی ماسوله انجام شده است.
مرمت بناهای تاریخی ماسوله را ادامه می‌دهیم
وی تاکید می‌کند: ماسوله در حال حاضر قطب اول گردشگری استان گیلان است و در ایام اوج سفر، بیشترین آمار بازدید را به خود اختصاص می‌دهد؛ با این حال، گردشگری در ماسوله محدود به شش تا هفت ماه از سال است و باقی ایام شهر تقریباً خالی از گردشگر می‌ماند؛ یکی از مزایای مهم ثبت جهانی ماسوله این است که می‌توانیم با برنامه‌ریزی، توزیع زمانی گردشگر را در تمام فصول سال مدیریت کنیم. در این راستا، طراحی سامانه‌ای برای مدیریت ظرفیت گردشگری ماسوله در دست اقدام است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان، می‌گوید: تلاش ما بر این است که ثبت جهانی ماسوله در یونسکو به‌طور قطع انجام شود و حضور باستان‌شناسان چینی در این روند کمک بزرگی خواهد بود؛ البته سهمیه ایران در یونسکو حفظ شده و ماسوله مازاد بر این سهمیه است، بنابراین نیازی به اختصاص سهمیه جدید نیست.
مرمت بناهای تاریخی ماسوله آغاز شده است
جهانی می‌افزاید: مرمت بناهای تاریخی ماسوله از محل اعتبارات سال ۱۴۰۳ آغاز شده است و علاوه بر شش واحد مرمت‌شده، چند واحد دیگر نیز سقف و درهایشان بازسازی می‌شود که این اقدامات طبق ضوابط صورت می‌گیرد؛ اما یکی از مشکلات فعلی ماسوله، موضوع ترافیک است که طرح جامع ترافیک کهنه ماسوله در حال بررسی بوده و جلساتی با استانداری برای آن برگزار شده است.
وی ادامه می‌دهد: تعهداتی در راستای ثبت جهانی از سوی دستگاه‌ها داده شده است، مانند موضوع آب و فاضلاب که اداره آب و فاضلاب استان گیلان موظف به برنامه‌ریزی آن است. بررسی‌ها نشان می‌دهد فاضلاب ماسوله در وضعیت مناسبی قرار دارد و این موضوع به‌عنوان مانع مطرح نیست.
تابلوهای میراثی ۲ زبانه نصب شده است
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان خاطرنشان می‌کند: بیش از ۹۰ تابلو دو زبانه فارسی و انگلیسی با المان‌های میراثی در سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ در نقاط مختلف ارتفاعات و داخل شهر ماسوله نصب شده است.
جهانی درباره اقدامات مرمتی در ماسوله می‌گوید: مسجد عون‌بن‌علی که تحت اختیار اداره کل اوقاف بود، مرمت شده و یکی از مغازه‌های مسجد به کارگاه چلنگری تبدیل شده است و در آن ابزارهایی مانند داس و چاقو تولید و به عنوان کارگاه آموزشی به بازدیدکنندگان معرفی می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: یک سالنی متروکه در مسجد عون‌بن‌علی کاملاً مرمت شده و در حال تبدیل به سالن همایش است که تاکنون ۹۰ درصد پیشرفت داشته و در مرحله تجهیز است.
خانه مسافرهای ماسوله ساماندهی شده‌اند
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان تصریح می‌کند: برای راهنمایی گردشگران فضایی در اختیار بخش خصوصی قرار گرفته و هماهنگی‌هایی با دادستانی، نماینده استانداری و میراث فرهنگی در قالب کمیته‌ای برای ساماندهی خانه مسافرها و دفاتر اطلاع‌رسانی انجام شده است.
جهانی اظهار می‌کند: خانه مسافرهای ماسوله ساماندهی شده و مجوزهایی برای تأسیس اماکن بوم‌گردی صادر و در نزدیکی ماسوله دو هتل و چند اقامتگاه بوم‌گردی خوب احداث شده‌اند.
وی درباره احیای صنایع دستی می‌افزاید: ما برنامه‌ای برای احیای چموش‌دوزی در ماسوله داریم و با مدیر شهرستان میراث و شهرداری صحبت کرده‌ایم تا عرضه صنایع دستی و لوازم چینی در بازار ماسوله ساماندهی و برای آن‌ها مکانی جداگانه در نظر گرفته شود چرا که این صنایع جز مشاغل اصلی مردم نیست.
در همین پیوند یوسف نیرویی، شهردار ماسوله به خبرنگار سرمایه گستران می‌گوید: بافت معماری منحصر به‌فرد شهر تاریخی ماسوله در ایران و جهان کم‌نظیر است و به همین دلیل در سال‌های اخیر جذابیت زیادی برای گردشگران پیدا کرده و رتبه اول بازدید گردشگران را در اماکن تاریخی استان گیلان دارد.
وی با بیان اینکه بافت شهر تاریخی ماسوله و حیاط ساختمان بالا، پشت‌بام ساختمان پایین محسوب می‌شود و به عنوان پیاده‌رو مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌افزاید: در شهر تاریخی ۱۱ طبقه‌ای ماسوله حدود ۵۵۰ پلاک خانه و سه طبقه بازار آن ۴۵۰ مغازه وجود دارد و از جمله صنایع دستی، عروسک بافی و گیوه بافی، چموش دوزی و چلنگری و چاقوسازی پیشه قدیمی مردم و شرینی‌های محلی سوغات ماسوله است.
جمعیت شناور ماسوله خدمات شهری را با چالش روبه‌رو کرده است
شهردار ماسوله خاطرنشان می‌کند: ماسوله کمتر از هزار نفر جمعیت ثابت دارد، اما با توجه به اینکه این شهر یک منطقه گردشگری است، در ایام مختلف سال جمعیت شناور زیادی دارد.
نیرویی با اشاره به پیشینه تاریخی ماسوله تصریح می‌کند: در گذشته، ماسوله مرکز ثقل اقتصادی سه استان گیلان، اردبیل و زنجان بوده و به دلیل کمبود راه‌های ارتباطی، نقش مهمی در تبادلات تجاری و اقتصادی منطقه‌ای داشته است. به همین دلیل در سال ۱۳۱۰، یکی از نخستین شهرداری‌های استان در ماسوله تأسیس شد و در آن زمان دارای اداره دارایی، ثبت‌احوال، کلانتری و کتابخانه‌ای با هزار نسخه خطی بود و جمعیت آن حدود چهار هزار نفر برآورد می‌شد.
وی ادامه می‌دهد: امروزه به دلیل مهاجرت مردم به شهرهای بزرگ و کمبود زیرساخت‌هایی همچون گاز شهری، جمعیت کاهش پیدا کرده است و مردم همچنان از کپسول گاز و نفت سفید استفاده می‌کنند.
شهرداری در مسیر رفع موانع ثبت جهانی ماسوله گام برمی‌دارد
شهردار ماسوله با اشاره به آثار ثبت‌شده این شهر تاریخی می‌افزاید: حدود ۲۵۰ بنای تاریخی و مذهبی در ماسوله توسط میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی ثبت شده‌اند که شامل موزه میراث فرهنگی، کارگاه چلنگری، مسجد قنبرآباد و امامزاده بن‌علی است و این شهر در ارتفاع ۲۴۰۰ متر واقع شده و ۱۰ چشمه طبیعی در اطراف آن وجود دارد.
نیرویی با اشاره به طرح ثبت جهانی ماسوله در یونسکو اظهار می‌کند: دو سال پیش این موضوع مطرح شد اما برخی ایرادات به بافت تاریخی و زیرساخت‌ها وارد شد که اکنون توسط میراث فرهنگی در حال رفع آن‌ها هستیم.
طرح ساماندهی ترافیک برای کاهش ازدحام گردشگران اجرا می‌شود
وی با اشاره وضعیت نامناسب زیرساخت‌های ماسوله می‌افزاید: مردم شهر از نعمت گازرسانی محروم و در این زمینه با مشکلات فراوانی روبه‌رو هستند و با وجود پیگیری‌های فراوان که طی سال‌ها انجام داده‌ایم، هنوز نتیجه‌ای حاصل نشده و شرکت گاز استان به‌دلیل حساسیت‌های مربوط به حفاری، ایمنی و حفظ بافت تاریخی با گازرسانی مخالفت کرده و تنها راه‌حل پیشنهادی، استفاده از برق ارزان‌قیمت بوده است.
شهردار ماسوله درباره طرح ساماندهی ترافیک شهر، خاطرنشان می‌کند: شهرداری ماسوله طرحی برای احداث پل و رمپ خروجی در ورودی شهر تهیه کرده که با وجود سختی‌های هماهنگی با میراث فرهنگی، تأیید اولیه آن گرفته شده است، با اجرای این طرح می‌توانیم از حجم ترافیک ورودی شهر را کاهش دهیم و پارکینگ پایین‌دست را فعال‌تر کنیم؛ البته در نحوه اجرای سازه هنوز با میراث فرهنگی اختلاف‌نظرهایی داریم و انتظار داریم این مسئله سریع‌تر تعیین‌تکلیف شود، زیرا مردم در ایام شلوغ و پرتردد با مشکلات زیادی مواجه‌اند و بسیاری از خودروهای گردشگران مجبور به بازگشت می‌شوند؛ چون ساماندهی مناسبی وجود ندارد.
نیرویی ادامه می‌دهد: برای مدیریت ترافیک، با شرکت‌های حفاظتی قراردادی بسته‌ایم تا افرادی با عنوان پلیس‌یار و پارک‌بان به نظم‌دهی ترافیک، راهنمایی گردشگران و حفظ امنیت خودروها کمک کنند؛ اکنون حدود ۷۰۰ جای پارک در شهر وجود دارد که شامل ۲۵۰ جای پارک در پارکینگ اصلی پایین‌دست و ۴۵۰ جای پارک حاشیه‌ای و پراکنده است؛ البته این ظرفیت پاسخگوی نیاز گردشگران نیست و ما نیز از این وضعیت رضایت نداریم.
وی با اشاره به مسیر ارتباطی جدید ماسوله با استان اردبیل از طریق روستای ماجولان تصریح می‌کند: زیرسازی این مسیر انجام شده و اکنون در مرحله آسفالت قرار دارد؛ تنها ۱۳ کیلومتر از مسیر باقی مانده و با تکمیل آن، یکی از مسیرهای اصلی دسترسی به ماسوله فراهم می‌شود. با این حال، لازم است زیرساخت‌های ترافیکی شهر پیش از بهره‌برداری کامل آماده شوند تا مشکلی برای ماسوله ایجاد نشود.
شهردار ماسوله یکی دیگر از چالش‌های جدی را توزیع نامتعادل گردشگران در طول سال می‌داند و می‌گوید: اکثر گردشگران در بازه‌های زمانی خاصی به ماسوله می‌آیند و در سایر فصول تقریباً بازدیدی نداریم و نبود برنامه‌ریزی مناسب موجب شده، توازن گردشگری در شهر وجود نداشته باشد.
نیرویی می‌افزاید: ضروری است دستگاه‌های متولی با همکاری یکدیگر، سامانه‌ای برای مدیریت حضور گردشگران طراحی کنند تا ظرفیت‌سنجی و توزیع نرمال در ایام مختلف سال انجام شود.
به گزارش سرمایه گستران، ماسوله با داشتن میراث فرهنگی و بافت تاریخی بی‌نظیر، ظرفیت بسیار بالایی برای جذب گردشگر و توسعه اقتصادی دارد. تلاش‌های گسترده‌ای برای ثبت جهانی این شهر انجام شده و پروژه‌های مرمتی و ساماندهی گردشگری در جریان است.
با این حال، مشکلات زیرساختی همچون کمبود انرژی مناسب، نبود طرح جامع ترافیکی اجرا شده، و چالش‌های مربوط به حفظ میراث فرهنگی مانع پیشرفت کامل این منطقه شده است. برای بهره‌برداری بهینه از ظرفیت‌های ماسوله، لازم است همکاری‌های بین بخشی میان میراث فرهنگی، شهرداری و سایر نهادها افزایش پیدا کند و راهکارهای پایدار برای تأمین انرژی و ساماندهی ترافیک اجرایی شود و مدیریت هوشمند گردشگری و توزیع زمان‌بندی شده بازدیدکنندگان به حفظ تعادل در جذب گردشگر و جلوگیری از فشارهای غیرضروری به شهر کمک خواهد کرد و با رفع این موانع، ماسوله می‌تواند جایگاه واقعی خود را به عنوان یکی از قطب‌های مهم گردشگری کشور تثبیت کند.
گزارش از محمدرضا رشیدی، خبرنگار سرمایه گستران
منبع خبر : ایمنا
