بعضی روز ۱۳ جمادی الاول را به روایتی تاریخ شهادت حضرت فاطمه (س) می‌دانند و بعضی دیگر سوم جمادی‌الثانی را تاریخ دقیق شهادت ایشان ذکر کرده‌اند. آیا می‌دانید که تاریخ دقیق شهادت حضرت فاطمه (س) چه روزی است؟ آیا روایتی دراین‌باره وجود دارد؟ کتاب‌های تاریخی درباره تاریخ دقیق شهادت حضرت زهرا چه می‌گویند؟ ستاره مقاله زیر را برای پاسخ به این سؤالات آماده کرده است.
تاریخ دقیق شهادت حضرت فاطمه (س)
حدود ۱۵ الی ۲۰ نقل‌قول تاریخی درباره تاریخ شهادت حضرت فاطمه (س) وجود دارد که اکثر آن‌ها بر اساس روز رحلت پیامبر اکرم (ص) تاریخ دقیق شهادت حضرت فاطمه (س) را بیان کرده‌اند. در این بین سه نقل‌قول اصلی‌تر به شرح زیر است:
۴۰ روز بعد از رحلت پیامبر اسلام (ص)
۷۵ روز بعد از رحلت پیامبر اسلام (ص)
۹۵ روز بعد از رحلت پیامبر اسلام (ص)
بر اساس نظر مورخان اسلامی نقل‌قول سوم سندیت بیشتری نسبت به سایر نقل‌ها دارد؛ یعنی ۹۵ روز بعد از رحلت پیامبر اکرم (ص) که مصادف است با ۱ تا ۳ جمادی‌الثانی.
تاریخ شهادت حضرت زهرا (س) در سال ۹۶
در سال ۱۳۹۶ بنابر روایت ۷۵ روزه شهادت حضرت زهرا مصادف است با ۱۱ بهمن ماه و بر اساس روایت ۹۵ روزه روز اول اسفند ماه خواهد بود. یعنی ایام فاطمیه از ۱۱ بهمن شروع می شود و تا اول اسفند ادامه دارد.
چرا درباره تاریخ دقیق شهادت حضرت فاطمه (س) تردید وجود دارد؟
چند دلیل برای این مساله وجود دارد:
خلفای اول و دوم اجازه تدوین و نقل احادیث پیامبر (ص) را نمی‌دادند.
احادیث در دوران حکومت بنی امیه جعل و تحریف می‌شدند.
زبیریان و عباسیان به شدت علویان را سرکوب می‌کردند.
در فرهنگ عرب تاریخ تولد و مرگ زنان اهمیت نداشت.
بسیاری از منابع مکتوب شیعیان در طول تاریخ توسط دشمنان از بین رفته است.
یکی از علت‌ای مهم این اختلاف نظر می‌تواند جابجایی نقطه در متن حدیث باشد؛ در حدیث ممکن است «خمس و سبعون» آمده باشد که معنای ۷۵ روز را می دهد و یا ممکن است «خمس و تسعون» آمده باشد که معنای ۹۵ روز را می دهد.
تاریخ شهادت حضرت فاطمه (س) در روایات
روایاتی که از آن‌ها استفاده شده و تاریخ شهادت حضرت فاطمه (س) را ۹۵ روز بعد از رحلت پیامبر (ص) ذکر کرده به شرح زیر است:
امام باقر (ع): «حضرت صدیقه طاهره (ع) در ماه جمادی الاخر سال یازده هجری از دنیا رفتند و مدت زمان حیات فاطمه زهرا (س) پس از پیامبر (ص) ۹۵ روز بود.»
امام صادق (ع): «فاطمه زهرا (س) در ماه جمادی الاخر روز سه‌شنبه، سه روز از ماه گذشته در سال یازده هجری از دنیا رفتند.»
همچنین در جای دیگری از امام صادق (ع) روایت شده:
«حضرت فاطمه اطهر (س) بعد از حضرت محمد (ص) مدت ۷۵ روز زنده بود و کسی در این مدت ایشان را خندان و خوشحال ندید! در هر هفته دو مرتبه، روزهای دوشنبه و پنجشنبه کنار قبر شهیدان می‌آمد و می‌فرمود: پیامبر خدا در اینجا بود و مشرکین در آنجا بودند.»
تاریخ شهادت حضرت فاطمه بر اساس اسناد
در میان کتاب‌های حدیث و تاریخ در مورد مدت زمانی که حضرت فاطمه (س) بعد از پدر بزرگوارش زندگی کرد نظرهای متفاوتی وجود دارد که در ادامه به بعضی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
مقاتل الطالبین نوشته ابوالفرج اصفهانی:
مدت زمان حیات فاطمه زهرا (س) بعد از وفات پیامبر (ص) مورد اختلاف قرار گرفته است، به طوری که کمترین زمان ذکر شده در این رابطه ۴۰ روز و بیشترین زمان شش ماه می‌باشد، اما آنچه نزد ما مسلم و مورد قبول است روایات رسیده از ائمه (ع) است. امام باقر (ع) می‌فرماید: «به درستی که زمان رحلت صدیقه کبری (س) سه ماه بعد از رحلت پیامبر مکرم اسلام (ص) بود».
مصباح کفعمی:
شهادت فاطمه زهرا (س) در روز سوم ماه جمادی‌الثانی سال ۱۱ قمری واقع شد.
اعلام الوری باعلام الهدی نوشته مرحوم طبرسی:
حضرت صدیقه طاهره (ع) در ماه جمادی الاخر سال یازده هجری از دنیا رفتند و مدت زمان حیات فاطمه زهرا (س) پس از پیامبر (ص) ۹۵ روز بود.
اقبال:
شهادت حضرت زهرای اطهر (س) در روز سوم جمادی الاخر واقع شد.
کشف الغمه به نقل از کتاب ذریه طاهره نوشته دولابی:
حضرت فاطمه زهرا (س) مدت سه ماه بعد از پدر خود زنده بودند. ولی ابن شهاب و زُهَری و عایشه و عروه بن زبیر گفته‌اند که آن بانو شش ماه بعد از شهادت پدر خود زندگی کرد. حضرت امام محمد باقر (ع) می‌فرماید: «فاطمه اطهر مدت ۹۵ روز بعد از پدر بزرگوارش زنده بودند و در سال ۱۱ هجری به شهادت رسیدند». ابن قُتَیْبَه می‌گوید: مدت ۱۰۰ روز زنده بودند. گفته شده حضرت زهرای اطهر (س) در سال ۱۱ هجری شب سه‌شنبه، سوّم ماه رمضان در سنّ ۲۹ سالگی شهید شد.
دلایل الامامه نوشته مرحوم طبری شیعی:
امام صادق (ع) فرمود: «فاطمه زهرا (س) در ماه جمادی الاخر روز سه‌شنبه، سه روز از ماه گذشته در سال یازده هجری از دنیا رفتند. علت شهادت حضرت فاطمه (س) همان ضربه‌ای بود که قنفذ، غلام عمر بن خطاب به دستور او با پهنای شمشیر به حضرتش زد.»
قصص‌الانبیا نوشته مرحوم صدوق:
از ابن عباس نقل شده است: فاطمه زهرا (س) در آن بیماری که رسول خدا (ص) به شهادت رسید به حضور آن حضرت مشرف شد. پیامبر خدا (ص) فرمود: اجل من فرا رسیده است. حضرت زهرا (س) گریان شد، رسول اکرم (ص) فرمود: «گریان مباش! زیرا تو بعد از من بیشتر از ۷۲ روز و نصفی زنده نخواهی بود که به من ملحق خواهی شد و به من ملحق نمی‌شوی تا اینکه از میوه‌های بهشتی به عنوان تحفه به تو عطا شود. فاطمه (س) پس از شنیدن این بشارت خندان شد.
خرائج و جرائج:
امام صادق (ع)فرمود: «حضرت فاطمه (س) بعد از پدر بزرگوارش مدت ۷۵ روز زنده بود و از فراق پدر خود دچار غم و اندوه شدیدی شده بود. جبرئیل نزد آن بانو می‌آمد و او را تسلی می‌داد و از مکان پدرش که در بهشت است باخبر می‌کرد. همچنین او را از آن مصائبی که بعداً دچار فرزندانش خواهد شد آگاه می‌نمود که حضرت امیرالمؤمنین (ع) این گونه مطالب را می‌نگاشت.»
مناقب نوشته ابن شهرآشوب:
موقعی که پیغمبر اکرم (ص) به شهادت رسید از عمر حضرت فاطمه اطهر (س) هجده سال و هفت ماه گذشته بود، بعد از پدر بزرگوارش مدت ۷۲ روز زنده بود. ۷۵ روز و چهار ماه هم گفته شده است. قربانی گفته: ۴۰ روز زنده بود و این قول صحیح است. فاطمه زهرا (س) در شب یکشنبه، سیزدهم ماه ربیع‌الاول سال ۱۱ قمری به شهادت رسید.
الکافی نوشته مرحوم کلینی:
امام صادق (ع) فرمود: «به درستی که توقف فاطمه (ع) در این دنیا پس از پدر گرامی‌اش ۷۵ روز بود.»
مصباح الانوار:
امام باقر (ع) فرمود: «همانا فاطمه (س) بعد از رسول خدا (ص) شش ماه زندگی کرد و کسی او را در آن شش ماه خندان ندید.»
