یادمان های تاریخی زندیه شیراز به روی میهمانان نوروزی آغوش گشود

به گزارش پایگاه خبری سرمایه گستران ، شیراز را از آن رو بسیاری به شهر یادمان های تاریخی و فرهنگی ایران زمین می شناسند که جلوه های تاریخ، تمدن و فرهنگ ایرانی و اسلامی در این کلان شهرگسترده است و رد پای زندگی مدنی در آن از دیر باز وجود داشته است.
آثار و یادمان های دوره زندیه که اغلب با پسوند وکیل شناخته می شود به صورت ارگ کریمخانی، بازار وکیل ، مسجد وکیل ، حمام وکیل، دیوانخانه و عمارت کلاه فرنگی باغ نظر است و این روزها پذیرای میهمانان نوروزی است.
وکیل از آن رو در ادامه نام این عمارت ها آمده است که کریم خان زند را وکیل الرعایا می نامیده اند.
آنچه اهمیت وجود این آثار را دو چندان می کند علاوه پیشینه فرهنگی و تاریخی ساخت بناهای آن توجه به حقوق شهروندی و احترام به مدنیت و تمدن زندگی شهری در دوره حکومت کریم خان زند در ایران زمین بوده است که همچنان رگه هایی از این نوع نگاه به زندگی مردم در این آثار متجلی است.
ارگ کریمخانی که محل زندگی کریم خان زند بوده است و بیشترین بازدید کننده را در بین میهمانان نوروزی دارد ، مهمترین و بزرگترین بنای دوران زندیه است، ارگ مرکز حکومتی شیراز در دوران کریم خان بوده و همچنان در محل مجموعه آثار تاریخی زندیه شیراز پا برجا است.
این مکان که قبل از انقلاب از آن به عنوان زندان شیراز استفاده می کردند آسیب های فراوان دید، طوری که یکی از چهار برج آن در آستانه فرو ریزی قرار گرفت.
در سالهای بعد از انقلاب همه حواشی و ساختمان های پیرامونی ارگ تخریب شد و بنای ارگ ازپیرایه ها و بافت های فرسوده پیرامونی آزاد گردید و با مرمت و استحکام بخشی از تخریب و فرو ریزی نجات یافت.
مساحت ارگ کریمخانی چهار هزار متر مربع است و ارتفاع دیوارهای آن به ‎۱۲ متر می رسد در چهار گوشه ارگ چهار برج بزرگ وجود دارد که ارتفاع هر کدام از آن به ‎ ۱۴متر می رسد.
کاشیکاری هفت رنگ سر در ارگ کریمخانی که روایت داستان کشته شدن دیو سپید به دستم رستم پهلوان ایرانی است متعلق به دوران قاجار است اما از زیبایی و جلوه خاصی برخوردار است.
برای ورد به ارگ کریمخانی از ضلع شرقی ارگ باید از هشتی جلوی آن بگذری و وارد حیاط ارگ شوی، در حیاط ارگ حوض بزرگی قرار دارد که اطراف آن ساختمان های شاه نشین تعبیه شده است.
معماری ارگ کریمخانی بیش از هر چیز مورد توجه میهمانان نوروزی قرار می گیرد ، معماری این بنا برگرفته از معماری آثار باستانی دوره صفویه است اما روح معماری فارسی در آن دمیده شده و به شکل یک سبک تازه جلوه گر شده است.
با اجرای طرح احیای مجموعه تاریخی زندیه در شیراز و احداث زیر گذر زند اقدامات اولیه برای استفاده بهینه از ارگ کریمخانی آغاز شد ، این مکان چندسالی نیز به عنوان بخش اداری اداره کل میراث فرهنگی فارس مورد استفاده قرار می گرفت .
محیط خارجی و پیرامونی ارگ نیز زیباسازی شده و چشم نواز میهمانان و مسافرانی است که از شیراز و آثار دوره زندیه دیدن می کنند.
طی یکی دو سال اخیر موضوع تجاوز بصری یکی از هتل های شیراز به فضای ارگ مطرح شده و گفته شده که این موضوع مانع از ثبت جهانی ارگ در فهرست آثار تاریخی یونسکو است ، این هتل که در خیابان رودکی شیراز و در نزدیکی ارگ قرار دارد ظاهرا از سه طبقه فوقانی به فضای بصری ارگ تجاوز کرده است .
برخی از شهروندانی که از مجموعه تاریخی ارگ کریمخان دیدن می کنند خواستار توجه و مراقبت بیشتر از فضا توسط میراث فرهنگی هستند و معتقدند استفاده های نمایشگاهی به یادمان کهن ارگ لطمه می زند.
حمام وکیل نیز از آثار زیبای دوره کریمخان زند است ، این بنای تاریخی اکنون به عنوان موزه مورد استفاده قرار می گیرد و از جمله مکان هایی است که در زمان کریم خان زند در جهت رفاه مردم بنا شده است.
بنای حمام وکیل نیز که به صورت حمام های قدیمی ایران ساخته شده دارای گلخن و سکوهایی است که اکنون به صورتی زیبا برای نشستن آراسته شده است در سقف حمام وکیل داستان های ایرانی و قصص قرآن کریم به صورت کنده کاری شده به چشم می خورد و در وسط آن نیز حوضی زیبا قرار دارد.
حمام وکیل نیز چند سالی به عنوان رستوران و غذا خوری در اختیار بخش خصوصی قرار گرفت ، این بدسلیقگی در استفاده از یادمان تاریخی حمام وکیل نیز آسیب های فراوان به آن زد .
بازار وکیل هم که در بین میهمانان نوروزی مشتری فراوان دارد از جمله بناهای تاریخی و دیدنی شیراز است که مرکز رونق و معیشت شیراز در دوران کریم خان زند به شمار می رفته است.
این بازار اکنون نیز محل خرید و فروش و آمد و شد شهروندان است و محل عرضه بسیاری از صنایع دستی، پارچه و محصولات دیگر در شیراز قلمداد می شود.
بنای بازار وکیل در محل موسوم به درب شازده در شیراز قرار دارد و در نزدیکی مسجد وکیل ساخته شده است، نزدیکی این بازار به مسجد وکیل یاد آور این موضوع است که تجارت و کسب و کار در ایران دوران زندیه نیز همراه با تدین و دینداری بوده است و بازاریان با تعطیل کردن بازار برای عبادت و راز و نیاز به مسجد می شتافتند.
بازار وکیل به صورت راسته های شمالی – جنوبی و شرقی غربی ساخته شده است و در وسط این دو راسته عمارتی چهارتاقی وجود دارد که با گذشت دو قرن از عمر آن همچنان پا برجا و ماندگار است.
درهرراسته از بازار وکیل چهل حجره قرار دارد که در حاشیه آن کاروانسراهایی موسوم به کاروانسرای یزدی ها و کاروانسرای روغنی وجود دارد.
بازار ترکش دوزها، بازار علاقه بندان ، بازار شمشیر گرها و بازار مسگرها نیز از جمله مکان های بازار وکیل است که از آن ها فقط نامی بر جا مانده و اکنون محل عرضه کالاهای لوکس و امروزی است.
آهنگ موزون چکش بر مس در بازار مسگرها خود حکایتی شنیدنی دارد که این صدا نیز امروز خاموش شده و بازار مسگرها به مرکز عرضه کالاهای خارجی تبدیل شده است.
معماری زیبای بازار وکیل دیدنی است، در سقف این بنا که در معرض آسیب جدی قرار دارد دریچه هایی قرار دارد که نور را به طور مستقیم به داخل بازار می تاباند.
بازار وکیل هم از جمله مناطقی است که نیازبه مراقبت بیشتر دارد ، میهمانان نوروزی و برخی از گردشگران معتقدند نباید اجازه داد بازار وکیل به محل عرضه محصولات خارجی و محصولات عمدتا چینی تبدیل شود و باید بافت سنتی و اصیل این مکان را حفظ کرد.
در حاشیه بازار وکیل بنای سرای مشیر قرار دارد این بنا اگر چه متعلق به دوران زندیه نیست اما از زیبایی خاصی برخوردار است و محل عرضه صنایع دستی و قدیمی در شیراز است.
سرای مشیر در دوره قاجاریه توسط میرزا ابوالحسن خان مشیر الملک یکی از نیکوکاران شیرازی ساخته شده است.
از دیگر بناهای دیدنی و زیبای دوران زندیه در شیراز که با استقبال میهمانان نوروزی مواجه است عمارت کلاه فرنگی یا موزه پارس است، این بنا در محلی موسوم به باغ نظر قرار دارد و با درختان نارنج احاطه شده است.
عمارت کلاه فرنگی ساختمانی هشت ضلعی است که محل تشریفات و پذیرایی از سفرا و میهمانان خارجی کریمخان زند بوده است. این بنا اکنون به موزه پارس تبدیل شده و مجموعه ای از آثار تاریخی در آن نگهداری می شود.
نمای بیرونی عمارت کلاه فرنگی کاشیکاری و مقرنس است و در سه ضلع آن نیز حوض زیبایی قرار دارد که در بالای آن با کاشی تصاویر گل و مرغ نقش بسته است.
یازده نقاشی زیبا اثر آقا صادق نقاش معروف دوره زندیه در این عمارت وجود دارد و حوض کوچکی از جنس مرمر نیز در وسط ساختمان کلاه فرنگی دیده می شود.
مجموعه ای از قرآن های نفیس خطی، ظروف سفالی و مفرغ ، مجموعه ای از شمشیرهای زیبا و شمشیر کریمخان زند در این موزه نگهداری می شود.
می طلبد مسئولان میراث فرهنگی برای غنی کردن داشته های موزه ای در این مکان نیز جدیت بیشتر داشته باشند ، بسیاری از عتیقه جات و اشیای قدیمی در خانه های شیراز و در مکانی غیر استاندارد نگهداری می شود که میتوان آنها را خرید و به موزه پارس منتقل کرد ، ضمن آنکه این موزه نیز تا رسیدن به مرز موزه های استاندارد جهانی تفاوت بسیار دارد.
مسجد وکیل نیز از بناهای زیبای دوره زندیه است ، مسجد وکیل که بنام مسجد سلطانی نیز نامیده می شود دارای یک شبستان با ‎ ۴۸ستون سنگی است ، ستون های مسجد وکیل یکپارچه و با نقوش زیبا است.
منبر ‎ ۱۴پله و مرمر مسجد وکیل نیز دیدنی و زیبا است و شکوه و جلوه خاصی به این بنای تاریخی داده است ، مسجد وکیل در سالهای بعد از انقلاب به عنوان مصلای شیراز محل برگزاری نماز جمعه بود.
مجموعه بناهای تاریخی و یادمان های فرهنگی دوره زندیه درمرکز شهر شیراز قراردارد و در سالهای اخیر طرح احیای این بافت از شیرازآغاز شده و اقدامات گسترده ای برای آزادسازی بناهای آن انجام شده است.
بناهای تاریخی و فرهنگی زندیه در شیراز مورد بازدید و توجه مسافران و میهمانان نوروزی قرار می گیرد و شناسه مهمی برای شیراز به عنوان پایتخت فرهنگی ایران زمین قلمداد می شود.
آثار تاریخی و یادمانهای فرهنگی دوره زندیه هر سال جایگاه خاصی در بین بازدید کنندگان نوروزی دارد و معمولا همه مسافران و میهمانانی که به شیراز می آیند از این بناها دیدن میکنند.
به گفته مصیب امیری مدیر کل میراث فرهنگی و گردشگری استان فارس مجموعه تاریخی زندیه در بهار امسال نیز مورد استقبال میهمان نوروزی قرار گرفته و مجموعه ارگ کریمخان با ۶۳ هزار و ۱۰۱با زدید کننده همچنان مورد استقبال میهمانان نوروزی است .