آینده مه آلود صنعت خاکستری

به گزارش پایگاه خبری سرمایه گستران، بنا بر اعلام سازمان زمین‌شناسی ایالات‌متحده آمریکا USGS چین با ثبت تولید دو میلیارد و ۱۰۰ میلیون تن سیمان در مقام پیشتازی تولید سیمان در جهان قرارگرفته است. پس‌ازآن هند با تولید ۳۷۰ میلیون تن در رتبه دوم و ویتنام با تولید ۱۲۰ میلیون تن در رتبه سوم تولید جهانی سیمان در سال ۲۰۲۲ میلادی قرار گرفتند.

ایالات‌متحده آمریکا با تولید ۹۵ میلیون تن سیمان و ترکیه با تولید ۸۵ میلیون تن سیمان توانستند رتبه‌های چهارم و پنجم تولید این محصول را به خود اختصاص دهند.

اما ایران نیز توانست با تولید ۶۲ میلیون تن سیمان در سال ۲۰۲۲ در رتبه هشتم تولید جهانی این محصول قرار گیرد.

قابل‌ذکر است در حالی کشور ما رتبه هشتم تولید سیمان را کسب کرده که این محصول در بالغ‌بر ۱۵۰ کشور دنیا تولید می‌شود

اگرچه نیمی از تولیدات سیمان موردنیاز جهان توسط چین بوده و سهم دیگر مناطق چندان چشمگیر نبوده است؛ بااین‌وجود، ظرفیت ایران در تولید چنین محصولی را نمی‌توان نادیده انگاشت به‌ویژه زمانی که بر مزایای صادراتی آن توجه شود.

فراز و نشیب تولید سیمان

باوجود تولید بالای سیمان در ایران و تقاضا برای مصرف چنین محصولی در دوره‌هایی، اما از دهه ۹۰ به بعد با توجه به رکود حاکم بر بخش مسکن و پروژه‌های ساختمانی بازار تقاضای این محصول در داخل کشور با روند کاهشی همراه شد. درواقع با رکود اقتصادی کشور در طول این سال‌ها شاهد افت ساخت‌وسازها و کاهش تقاضا برای خرید سیمان شدیم. به‌علاوه آنکه با وقوع جنگ در کشورهای خریدار سیمان ایران مانند افغانستان و سوریه آمار صادرات این محصول پایین آمد و همچنین عراق نیز به‌عنوان بزرگ‌ترین مشتری خارجی این محصول با مشکلاتی همچون افزایش ناامنی‌های اقتصادی و سیاسی در آن سال‌ها و اعمال محدودیت‌هایی برای واردات، تقاضای خرید سیمان خود را از ایران کاهش داد. با این اوصاف بود که به‌مرور چالش مازاد عرضه سیمان در ایران آغاز شد.

از طرفی هم بدون هیچ برنامه‌ای مجوزهایی پی‌درپی برای تأسیس کارخانه‌های سیمان در گوشه و کنار کشور صادر می‌شد. درصورتی‌که برای تولیدات آن‌ها مشتری چندانی در داخل و خارج نبود. به‌طوری‌که در طی سال‌های دهه ۹۰، صنعت سیمان دشوارترین شرایط خود را سپری می‌کرد و اینگونه بخشی از ظرفیت‌های تولید از دست رفت. به‌خصوص در سال‌های پایانی این دهه که باوجود عواملی چون تشدید تحریم‌ها، قطعی برق کارخانه‌ها، تأثیرات کرونا و محدودیت‌های ناشی از آن تولید به کمترین میزان خود رسیده بود.

اما دریکی دو سال گذشته با توجه به تغییراتی در الگوی مصرف سیمان، جهش ساخت‌وسازها و ورود سیمان به بازارهای هدف جدید صادراتی شرایط برای فعالان این صنعت تا حدود تغییر کرد و تقاضا در برابر عرضه شکل گرفت.

ضمن آنکه تقویت امیدواری به گشایش‌های اقتصادی به‌علاوه مباحث مرتبط با ساخت مسکن ملی موجب شد این انتظار شکل گیرد که تقاضا برای مصرف سیمان افزایش پیدا خواهد کرد.

هرچند بنا بر گفته فعالان این بخش در سال ۱۴۰۱ هم سیمان با شرایط چندان مطلوبی روبرو نبود، چراکه قطعی‌های مکرر برق و گاز میزان تولید آن را کاهش داد و این اتفاق موجب ورود خسارت زیادی به فعالان این حوزه شد.

و حالا این صنعت در شرایطی قرار گرفته است که فعالان سیمانی با تأکید برافزایش هزینه‌های تولید معتقدند ادامه فعالیت آن‌ها وابسته به تصمیم دولتمردان مبنی برافزایش قیمت سیمان خواهد بود.

به گفته امید نبوی فعال صنعت سیمان، زمانی که تولیدکننده یک واحد با نبود نقدینگی و به صرفه نبودن تولید روبه‌رو باشد دلیلی بر ادامه فعالیت ندارد.

وی در گفتگویی اظهار می‌کند: تولید تا زمانی توجیه دارد که صرفه اقتصادی هم داشته باشد وگرنه باوجود افزایش هزینه‌ها، چگونه می‌توان، بدون تغییرات قیمتی، فعالیت را ادامه داد.

این فعال تصریح می‌کند: بدون تردید کاهش ظرفیت و یا توقف واحدهای تولیدی از مواردی است که فعالان، مجبور به انتخاب آن خواهند بود. موضوعی که پیامد آن دیر یا زود با کمبود و اجبار به واردات سیمان، خود را نشان می‌دهد. با توجه به هزینه‌های حمل‌ونقل، واردات این محصول هم به‌صرفه نخواهد بود.

وی تأکید می‌کند: قطعاً با توجه به‌احتمال رونق‌گیری ساخت‌وسازها در کشور در طول سال‌های آینده، تقاضا برای تولید سیمان افزایشی خواهد بود و درصورت بی‌توجهی دولت به تجدیدنظر در قیمت‌ها و همچنین عدم نوسازی تجهیزات این واحدها، با کاهش عرضه نسبت به تقاضا روبه‌رو می‌شویم.

جایگاه صادراتی سیمان ایران

افزون بر یکصد سال از شروع تولید تجاری سیمان در ایران می‌گذرد. محصولی که در این سال‌ها علاوه برتامین نیاز داخل، با ورود به بازارهای جهانی، درآمد ارزی را برای کشور به همراه داشت. به‌خصوص درزمان‌هایی که طرح‌های عمرانی کشور فراوان می‌شد تقاضا برای تأمین سیمان هم بالا بوده و تولید این محصول رونق زیادی می‌گرفت.

در این حال، اکنون ایران در جایگاه هشتم تولید سیمان قرارگرفته است و قطعاً چنین جایگاهی نمایان کننده توان کشور برای تأمین سیمان در داخل و خارج از کشور است. بنابراین آنچه باعث بهبود شرایط فعالان این صنعت می‌گردد افزایش تقاضای داخل که وابسته به راه افتادن پروژه‌های ساختمانی و عمرانی است و مورد دیگر افزایش صادرات این محصول که این مورد هم منوط به ارتباطات ایران با کشورهای هدف و همچنین میزان طرح‌های عمرانی آن کشورها نیازشان به سیمان ایران است.

به‌علاوه از دیگر متغیرهای تأثیرگذار در آینده صادراتی سیمان عرضه این محصول در تالار صادراتی بورس کالا است که به نظر می‌رسد چنین اتفاقی تأثیری قابل‌تأملی بر صادرات سیمان داشته باشد.

احمدرضا عمرانی فرد مدیرعامل شرکت سیمان اردستان در گفتگو با خبرنگار سرمایه گستران با تأیید رتبه هشتم سیمان ایران در میان کشورهای جهان اظهار می‌کند: با توجه به نبود مشتری، سیمان تولیدشده در داخل از ظرفیت خالی هم برخوردار است.

وی تصریح می‌کند: به دلیل کاهش ساخت‌وسازها و پروژه‌های عمرانی، سیمان تولیدشده در داخل کشور متقاضی چندانی ندارد و عمده فروش سیمان ایران از طریق صادرات انجام می‌گیرد.

این مسئول می‌گوید: کشورهای حوزه خلیج‌فارس، تعدادی از کشورهای آفریقایی، چین، بنگلادش و قطر ازجمله مشتریان اصلی سیمان ایران هستند.

عمرانی فرد در رابطه با تأثیر قیمت سیمان بر کاهش ساخت‌وسازها توضیح می‌دهد: آنچه باعث افت ساخت‌وساز شده است قیمت دیگر مصالح ساختمانی و هزینه‌های بالای تولید است وگرنه هنوز هم سیمان از ارزان‌ترین مصالح به کار رفته دریک ساختمان محسوب می‌شود.

به گفته این مسئول باوجود شرایط قیمتی که سیمان از آن برخوردار است کمتر فردی متمایل به سرمایه‌گذاری در این بخش است و کارخانه‌ها هم به‌تدریج در صورت تداوم این شرایط مستهلک می‌شوند.

وی تصریح می‌کند: اگر نرخ سیمان اصلاح نشود مشخص نیست چه بر سر صنعت سیمان خواهد آمد و آینده ساخت‌وسازها چه می‌شود؟

مدیرعامل شرکت سیمان اردستان خاطرنشان می‌کند: دولت با اقداماتی همچون عرضه سیمان در بورس سعی بر کنترل قیمت این محصول داشته که این موضوع به ضرر تولیدکننده و درنهایت به ضرر کشور خواهد بود.

گزارش از: نفیسه زمانی نژاد؛ خبرنگار اقتصادی سرمایه گستران