تاثیرات روزه داری بر کم خونی و انعقاد خون

گلبول های قرمز، مسئولیت انتقال اکسیژن از ریه ها به مغز و سایر بافت های بدن را برعهده دارند و درصورت کاهش تعداد آنها، قسمت های مختلف بدن نمی توانند نقش خود را به درستی انجام دهد و به اصطلاح می گوییم فرد دچار کم خونی شده است.
گلبول های سفید نیز نقش اساسی در سیستم ایمنی بدن ایفا می کنند و به مبارزه با میکروب های وارد شده به بدن و عفونت می‌پردازند که کاهش تعداد آنها فرد را در معرض عفونت های گوناگون قرار می دهد.
پلاکت ها هم به لخته شدن خون پس از ایجاد جراحت کمک می‌کنند و در صورت کاهش تعداد این سلول ها ممکن است جراحت های کوچک منجر به خونریزی شدید شود؛از سویی دیگر اگر شمار پلاکت ها خیلی بیش از حد طبیعی افزایش یابد منجر به لخته شدن خون در رگ ها خواهد شد.
بدن برای تولید سلول های موجود در خون به انواع مواد غذایی بخصوص پروتئین، ویتامین ها و مواد معدنی از جمله آهن و روی نیازمند است.
بنابراین داشتن یک رژیم غذایی مناسب برای پیشگیری از ایجاد کم خونی و پیشگیری از افت سیستم ایمنی بدن اهمیت زیادی دارد.
به گزارش دانشگاه علوم پزشکی تهران ، پژوهشگران پژوهشکده علوم غدد و متابولیسم این دانشگاه درباره اثرات روزه داری ماه رمضان بر کم خونی و انعقاد خون و سیستم ایمنی بدن، مطالعاتی انجام داده اند که نتایج آن در گزارشی ارائه شده است:

**تاثیرات روزه داری بر ایجاد کم خونی
در برخی افراد خطر کم خونی در ماه رمضان افزایش می یابد در حالیکه در برخی دیگر این شاخص تغییر نمی کند. البته در افراد سالم حتی در صورت کاهش گلبول های قرمز، وضعیت فرد به حد کم خونی نمی رسد و بیشتر در محدوده طبیعی حفظ می شود.
حال این پرسش مطرح است که چرا در برخی افراد احتمال کم خونی در ماه رمضان افزایش می یابد و در برخی تغییر نمی کند.
نتایج این تحقیقات نشان می دهد یکی از علل تفاوت در پاسخ افراد به روزه داری، تأثیر تغییرات رژیم غذایی افراد در ماه رمضان است چراکه مصرف غذاهای خاصی در ایام ماه مبارک رمضان متداول است که در جوامع مختلف نیز متفاوت است؛بنابراین، آگاهی از اثرات هر یک از مواد غذایی و نیز ترکیب آن ها در پیشگیری و یا ایجاد کم خونی اهمیت زیادی دارد.

**انواع کم خونی های مرتبط با رژیم غذایی در ماه رمضان
به طور کلی، احتمال ارتباط کم خونی ناشی از فقر آهن و همچنین کم خونی ناشی از کمبود ویتامین ها با نوع رژیم غذایی افراد در ماه رمضان وجود دارد.
علت اصلی کم خونی ناشی از فقر آهن، کمبود آهن در بدن است و در ماه رمضان ممکن است این نوع کم خونی به خاطر کاهش دریافت آهن از رژیم غذایی و کاهش میزان جذب آهن موجود در رژیم غذایی در افراد بروز پیدا کند.
از سوی دیگر از آنجا که معمولا ترکیب رژیم غذایی افراد در ماه رمضان تغییر می یابد، این احتمال وجود دارد که در برخی روزه داران مصرف غذاهای حاوی مقادیر بالای آهن کاهش یابد.
انواع مختلف گوشت ها به ویژه گوشت قرمز از منابع خوب آهن به شمار می آید از همین رو به منظور پیشگیری از کاهش آهن خون و کم خونی ناشی از فقر آهن در طول ماه رمضان توصیه می شود افراد روزه دار مقادیر کافی انواع مختلف گوشت ها را در رژیم غذایی خود بگنجانند.
دیگر مواد غذایی مانند غلات و حبوبات مثل عدس و لوبیا، سبزی ها مثل جعفری و اسفناج، انواع خشکبار و انواع مغزها مثل پسته، بادام، فندق و گردو نیز از منابع خوب آهن به شمار می روند.
با این حال، باید به این نکته توجه شود که آهن موجود در مواد غذایی گیاهی به مقدار بسیار کمتری از آهن مواد غذایی حیوانی جذب می شود.

**عوامل موثر در کاهش جذب آهن موجود در رژیم غذایی
به منظور پیشگیری از کمبود آهن در بدن، علاوه بر این که باید مقادیر آهن کافی در رژیم غذایی موجود باشد، میزان جذب آن نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
جذب آهن موجود در گوشت ها اغلب تحت تأثیر سایر مواد غذایی قرار نمی گیرد؛ البته در این مورد یک استثنا وجود دارد؛ به این صورت که اگر به همراه مواد غذایی گوشتی، لبنیات به مقدار زیاد (به عنوان مثال بیش از یک لیوان ماست) مصرف شود، جذب آهن گوشت تا حدی کاهش می یابد.
بنابراین به افراد مبتلا به کم خونی فقر آهن توصیه می شود این مواد غذایی را همراه یکدیگر مصرف نکنند؛ هرچند در افراد سالم، مصرف هم زمان لبنیات و گوشت مشکلی به وجود نمی آورد.
آهن موجود در مواد غذایی گیاهی و تخم مرغ به شکلی است که برخی مواد موجود در غذاها و یا سایر مواد (به عنوان مثال چای) جذب آن را کاهش می دهند.
از آن جا که در ماه رمضان تعداد وعده های غذایی کاهش می یابد و در فواصل زمانی محدودی افراد می توانند مواد غذایی مورد نیاز خود را دریافت کنند، احتمال مصرف مواد کاهش دهنده جذب آهن به همراه رژیم غذایی حاوی آهن افزایش می یابد.
به عنوان مثال، مصرف چای به همراه سحری و افطار می تواند در کاهش آهن خون نقش داشته باشد، در حالیکه توصیه می شود مصرف چای حداقل ۱٫۵ ساعت قبل از وعده غذایی و یا ۲٫۵ ساعت پس از صرف وعده غذایی باشد.
نان‌های سبوس‌دار تخمیر نشده یا تهیه شده با جوش شیرین نیز از عوامل کاهش دهنده جذب آهن هستند.همچنین، برخی سبزیجات مانند اسفناج حاوی ترکیباتی هستند که به آهن موجود در غذاها متصل شده و جذب آن را مهار می کند.
مواد غذایی حاوی کلسیم مانند شیر و پنیر و مکمل های کلسیم نیز در روده بر سر جذب با آهن رقابت می کنند و جذب آهن را کاهش می دهند.

**راه های افزایش جذب آهن موجود در غذا
برخی مواد مانند ویتامین ث نیز جذب آهن مواد غذایی گیاهی را افزایش می دهند بنابراین، مصرف مکمل ویتامین ث و یا منابع غنی این ویتامین مانند آب لیمو، مرکبات، طالبی به همراه وعده غذایی جذب آهن را افزایش می دهد.
رعایت مطالب گفته شده، توسط افراد در معرض خطر کم خونی مانند نوجوانان و زنان می تواند از کاهش ذخایر آهن بدن در طول ماه رمضان پیشگیری کند.
البته، از آن جا که در افراد سالم مدت زمان لازم برای بروز کم خونی و ظاهر شدن علائم کمبود آهن بسیار طولانی است، تغییرات ایجاد شده به طور معمول در محدوده طبیعی است.

**کم خونی ناشی از کمبود ویتامین ها
برای تولید گلبول های سالم، بدن علاوه بر آهن به برخی ویتامین ها از جمله اسید فولیک و ویتامین ب۱۲ و ویتامین ب ۶ نیز نیاز دارد و رژیم غذایی که ویتامین ها و مواد مغذی کافی را نداشته باشد، می‌تواند موجب کاهش تولید گلبول های قرمز و در نهایت کم خونی شود.
به منظور دریافت کافی ویتامین های مورد نیاز برای خون سازی، باید روزانه تمام انواع گروه های غذایی شامل نان و غلات، لبنیات، گوشت ها، حبوبات، تخم مرغ، میوه و سبزی طبق توصیه های هرم راهنمای غذایی دریافت شود.
به عنوان مثال، بر اساس وزن بدن و انرژی مورد نیاز هر فرد به طور میانگین روزانه باید حدود ۲۵۰ گرم نان و غلات، ۲ لیوان لبنیات، ۵۰۰ گرم میوه و سبزی و معادل ۱۲۰ گرم گوشت و یا معادل آن تخم مرغ و حبوبات دریافت شود.
به طور کلی، رژیم غذایی فرد روزه دار باید به صورت متعادل و شامل تمام گروه های غذایی تنظیم شود تا همه مواد مورد نیاز خون سازی در اختیار بدن او قرار گیرد.

**اثرات تغییر تعداد پلاکت ها
افزایش توانایی لخته شدن خون با افزایش خطر انسداد عروق و سکته های مغزی و قلبی ارتباط دارد و توانایی انعقاد و لخته شدن خون ممکن است تحت تأثیر تغییرات شیوه زندگی و رژیم غذایی ایجاد شده در ماه رمضان قرار گیرد.
همچنین تغییر در کالری دریافتی می تواند توانایی انعقاد و لخته شدن خون را تحت تأثیر قرار دهد.

**تاثیرات گرسنگی و کاهش وزن بر انعقاد خون
هرچند، گرسنگی و کاهش وزن اثرات خفیف ضد انعقادی دارد اما تغییر در میزان برخی ریز مغذی ها که در اثر گرسنگی رخ می دهد نیز می تواند در تغییرات خاصیت ضد انعقادی خون نقش داشته باشد.
به عنوان مثال کاهش ویتامین کا (K) ناشی از گرسنگی طولانی مدت در افرادی که از داروهای ضد انعقادی استفاده می کنند، می تواند منجر به کاهش انعقاد پذیری خون شود.

**رابطه مقدار و نوع چربی مصرفی افراد بر انعقاد خون
نتایج تحقیقات صورت گرفته در پژوهشکده علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران همچنین نشانگر این است که مقدار و نوع چربی رژیم غذایی بر واکنش های انعقادی در بدن اثر می گذارد.
به عنوان مثال، رژیم پرچرب توانایی انعقاد را افزایش و رژیم کم چرب کاهش می دهد و رژیم غذایی غنی از چربی های غیر اشباع مانند روغن های گیاهی مایع، توانایی انعقاد را کم می کند.
بنابراین، تغییر نوع چربی مصرفی در ماه رمضان ممکن است تا حدودی توانایی لخته شدن خون را تحت تأثیر قرار دهد. به طور کلی به نظر می رسد روزه داری ماه رمضان سبب می شود زمان لازم برای انعقاد خون، کمی افزایش یابد که البته این افزایش در محدوده طبیعی رخ می دهد و می تواند احتمال لخته شدن خون در رگ های بدن را کاهش دهد.
براساس نتایج این تحقیقات، روزه داری ماه رمضان در افراد سالم ممکن است سبب تغییرات برخی اجزای خون، مانند گلبول های قرمز، آهن و پلاکت ها شود که این تغییرات، بیشتر در محدوده طبیعی رخ می دهد و مشکل ساز نخواهد شد و تغییرات اندک ایجاد شده با بازگشت به رژیم غذایی معمول پس از ماه رمضان به وضعیت اولیه باز می گردد.